Приложение. Рассказ о совершении свт. Николаем Божественной литургии согласно двум версиям Praxis de tribute
В связи с наступлением вечера свт. Николай останавливается во Влахернском храме.
| Recensio I | 4163 Και φθάσαντος αύτοΰ εσπέρας βαθείας, έμεινεν εις τον πάνσεπτον καί όσιον ναόν τον έν Βλαχέρναις τής δεσποίνης καί μητρ ς τοΰ κυρίου ημών Ίησοΰ Χριστού καί – εοΰ των απάντων. (Recensio I) | Recensio II | 4 Καταλαμβάνει έν έσπέρα ήδη βαθεία τον περίδοξον καί θειον ναόν τής άχράντου δεσποίνης ήμών – εοτόκου τον έν τη Βλαχέρναις. (Recensio Il) |
Вечерня, совершаемая одним святым (Recensio I) / святым вместе с живущими при храме монахами (Recensio Il):
| καί έν τούτω τήν έσπερινήν υμνωδίαν τφ – εφ άναπέμψας, (Recensio I) | καί έν αύτφ την έσπερινήν υμνωδίαν τελέσας μετά καί τών έκεΐσε εύρευθέντων μοναχών, (Recensio Il) |
Вечерняя трапеза вместе с монахами (только Recensio II):
| μεταλαβών μετ’ αυτών ολίγης τροφής, (только Recensio II) |
Молитва святого вместе с местным епископом и с монахами существующего при храме монастыря (Recensio I) / одного святого (Recensio II) в продолжение всей ночи:
| ού διέλιπεν εύχόμενος άπασαν τήν νύκτα έως δρθρου μετά τοΰ έκεΐσε επισκόπου και μοναχών των την μονήν οίκούντων, δπως Κύριος ό – εός μειλίξη την καρδίαν τοΰ βασιλέως εις δ παραγέγονε σχέτλιον. (Recensio I) | έμεινεν δι’ όλης τής νυκτός εύχόμενος τφ – εφ καί τη άγια – εοτόκω. (Recensio II) |
Все епископы города (Recensio I) / жители города (Recensio II) получают известие о прибытии святого:
| 5 καίπερ διαφαύσαντος, έμαθον πάντες οί έπίσκοποι τής έκεΐσε άγιας πόλεως, ώς ότι ό περιβόητος καί άγγελοτρόπος καί περιφανής τώ κόσμψ Νικόλαος παρεγένετο. (Recensio I) | 5 τοΰ όρθρου δέ τελειωθέντος (και τοΰ άγιου Νικολάου παρά τών έκείσε άναγνορισθέντος), (Recensio II) |
Торжественная лития, устроенная местными жителями (только Recensio I):
| καί συναχθέντες ήλθον μετά λιτής καί ευφημίας μεγίστης άμα τε κηρών καί θυμιαμάτων εις τον ναόν τής πανσέπτου δεσποίνης ήμών – εοτόκου. (только Recensio I) |
Они приветствуют святителя:
| καί ίδόντες τόν όσιον πατέρα ήμών, προσέπεσαν είς τούς πόδας αύτοΰ. (Recensio I) | ήσπάσαντο αύτόν έν Χριστφ καί τήν πρέπουσαν αύτώ άπέδωκαν τιμήν. (Recensio II) |
Святой отвечает каждому из них (только Recensio I):
| ό δέ όσιος ένός έκάστου αύτών περιπλεκόμενος είς τούς τράχηλους καί τά τής ειρήνης άπονέμων, καί οΰτω ποιων ούκ έπαύσατο, έως αν τούς πάντας άπεπλήρωσεν. (только Recensio I) |
И рассказывает им о нужде, постигшей Миры Ликийские:
| καν δή καθισάντων αυτών, άφηγήσατο αύτοΐς τό οδυνηρόν και άτοπον σχέτλνον τό συμβάν τή πόλει και τώ λαφ παντί. 6 Και τούτο μαθόντες και έν θλίψει μεγίστη γεγονότες, (Recensio I) | συγκαθεσθείς δέ μετ’ αυτών διηγήσατο αύτοΐς πάντα τά συμβάντα έν τή έπαρχίψ αύτοΰ. (Recensio II) |
Приходит час совершения Божественной литургии (только Recensio П):
| 6 Τής ώρας ούν τής άγιας λειτουργίας καταλαβούσης, (только Recensio П) |
И святого приглашают совершить литургию вместе с местными клириками:
| παρέκαλουν τον όσιον πατέρα ήμών, τού λειτουργήσαι συν αύτοΐς καί άξιωθήναι αυτούς τού τιμίου σώματος καί αίματος τού Κυρίου καί – εοΰ ήμών διά τών άγιων αύτοΰ χειρών. (Recensio I) | παρεκάλεσαν αυτόν οϊ τε έκεΐσε εύρεθέντες έπίσκοποι καί οί κληρικοί, τού συλλειτουργήσαι μετ’ αυτών καί τελέσαι την θείαν μυσταγωγίαν. (Recensio II) |
Свт. Николай из послушания соглашается (только Recensio I):
| о δέ όσιος, τό υπήκοον ποιησάμενος, (только Recensio I) |
И совершает с ними литургию:
| έπετέλει μετ’ αύτών την θείαν μυσταγωγίαν, καν το ΐς άγιω τάτοις αύτοϋ ρήμασιν τό άσμα τω – εφ άναπέμπων, (Recensio I) | ταύτης τοίνυν τής θείας καί ιερός μυσταγωγίας παρ’ αύτου τελουμένης (Recensio II) |
Наступает время преломления (Recensio I) / возвышения (Recensio II) Св. Хлеба:
| καί δτε ήλθεν τοΰ μελίσαι τον άρτον (Recensio I) | καί τοΰ – εοΰ σώματος παρ’ αύτοΰ ύψοΰσθαι μέλλοντος, (Recensio II) |
Диакон возглашает: «Вонмем» (только Recensio II):
| τοΰ διακόνου είπόντος Πρόσχωμεν, (только Recensio II) |
Святитель: «Святая – святым,!»:
| καί είπεν Τά άγια τοΐς άγίοις, (Recensio I) | ό άγιος άποκριθείς Τά άγια τοΐς άγίοις, (Recensio II) |
И все стоящие возле святителя видят исходящий из его уст огонь:
| έξήλθεν ώσπερ αστραπή πυρός έκ τών χειλέων αύτοΰ. δσπερ θεασάμενοι οί παρεστώτες έγγιστα αύτοΰ, (Recensio I) | έθεάσαντο σχεδόν οί παριστάμενοι τω άγίφ Θυσιαστήρια) μετ’ αύτοΰ φλόγαν πυρος έξελθοΰσαν εκ τοΰ στόματος αύτοΰ των χειλέων. (Recensio II) |
Устрашаются и прославляют Бога, Творящего чудеса:
| εφοβήθησαν φόβον μέγαν, καί έδόξασαν τον – εόν τον διά τών δούλων αύτοΰ ποιοΰντα θαυμάσια (Recensio I) | καί εφοβήθησαν φόβον μέγαν, καί έδόξασαν τον – εόν, τον ποιοΰντα παράδοξα καί φοβερά διά τών άγιων αύτοΰ. (Recensio II) |
Святой совершает преломление Св. Хлеба (только Recensio I):
| καί τέλος φθάσαντος τοΰ μελίσματος, (только Recensio I) |
Происходит Причащение Св. Таин (Recensio I: сначала причащаются свт. Николай и епископы, они молятся, после чего святитель причащает народ / Recensio 11: все – и клирики, и народ – причащаются из рук святителя и затем славословят Бога):
| έκοινώνησεν αυτός τε και οί συν αύτώ επίσκοποι, και εύξαμενων αυτών, έκοινώνησεν άπας ό λαός μετά πόσης επιθυμίας, ώσπερ υπό άγγέλου παρά τών τιμίων αύτοϋ χειρών. (Recensio I) | μετέλαβον δε πάντες τών άχράντων καί θείων μυστηρίων διά τών τιμίων αύτοΰ χειρών, δοξάζοντες καί αίνοΰντες τον – εόν. (Recensio II) |
Литургия заканчивается:
| 7 είτα, τελειωσαντων αυτών την θείαν καί άμωμον λειτουργίαν (Recensio I) | 7 τής δε ά για ς λειτουργία ς τελειωθείσής (Recensio II) |
(Клирики – ?) потребляют оставшееся (только Recensio I):
| καί διανείμαντος α ύ το ϊς τά έλλείψαντα λείψανα, (только Recensio I) |
То есть просфоры (только Recensio I):
| τυυτέστιν τάς προσφοράς, (только Recensio I) |
Свт. Николай отпускает народ (Recensio I) / народ расходится (Recensio II):
| άπέλυσε πάντα τον λαόν. (Recensio I) | καί τοΰ λαοΰ παντ ς εις τά ίδια ύποχωρήσαντος. (Recensio II) |
Но архиепископы, диаконы и клирики (Recensio I) / епископы и клирики (Recensio II) проводят со святым весь день:
| οί δε αρχιεπίσκοποι καί οί διάκονοι και άπας ό κλήρος τής εκκλησίας έμειναν έκεΐσε μετ’ αύτοϋ. καί εύφρανθέντες πάσαν τήν ήμέραν μετ’ αυτού, (Recensio I) | έμεινεν ό άγιος μετά τών συλλειτουργησάντων αύτφ επισκόπων καί τινων τών τού κλήρου συνευφρανθέντες μετ’ αύτοϋ τή ήμέρα έκένη. (Recensio II) |
Наступает вечер:
| πέφθακεν ή ώρα τών έσπερινών ύμνων. (Recensio I) | εσπέρας δέ ήδη καταλαβούσης (Recensio II) |
И святитель вместе с клириками совершает вечерню:
| καί έκκλησιάσαντες καί εύξάμενοι μετ’ αύτοϋ (Recensio I) | καί έξ έθους ύμνψδίαν μετ’ αύτών συντελεσας, (Recensio II) |
После чего все отдыхают (только Recensio I):
| καί τελειώσαντες, έκάθισαν (только Recensio I) |
Затем вновь молятся (только Recensio I):
| καί πάλιν, όψέ γεγονός, άνέστησαν καί εύξάμενοι (только Recensio I) |
И ложатся спать (Recensio I: до утра / Recensio II: ненадолго):
| άνέκλιναν τάς κεφαλάς αύτών καί ύπνωσαν έως όρθρου (Recensio I) | ολίγον τι τής νυκτός άνακλιθείς (Recensio II) |
И, встав утром, молятся (Recensio I) / Святой, встав, молится всю ночь (Recensio II):
| καί πάλιν άναστάντες έψαλλον, (Recensio I) | καί πάλιν έξαναστας έως όρθρου τφ όρθρου τφ – εφ ηύχετο καί τή άγια – εοτόκψ. (Recensio II) |
И, завершив все, отдыхают (Recensio I):
| καί τελειώσαντες έκάθισαν. (Recensio I) |
* * *
Нумерация разделов по изданию Г. Анриха.