Γίνε πατέρας στα ορφανά, και στη μητέρα τους στάσου στου ανδρός τη θέση. Και γιος του Ύψιστου θα γίνεις· και πιότερο θα σ’ αγαπήσει αυτός παρ’ ό,τι η μάνα σου.
Σοφία διδακτική

Η Σοφία τα παιδιά της τα εξυψώνει και νοιάζεται γι’ αυτούς που την αποζητούν.

Όποιος την αγαπάει, τη ζωή αγαπάει· κι όσοι χαράματα ξυπνούν και τη ζητούν θα ’ναι χαρά γεμάτοι.

Αυτός που την κατέχει θα ’χει στη δόξα κληρονομιά· κι ο τόπος όπου αυτή μπαίνει θα ευλογηθεί από τον Κύριο.

Αυτοί που την υπηρετούν προσφέρουν λατρεία στον Άγιο· και αγαπάει ο Κύριος όσους την αγαπούν.

Όποιος της είναι υπάκουος θα ’ναι κριτής στα έθνη· κι αυτός που της αφοσιώνεται θα κατοικήσει ασφαλής.

Αν την εμπιστευτεί, κληρονομιά του θα την πάρει κι οι απόγονοί του θα την έχουν κτήμα τους.

Στην αρχή η Σοφία θα πορευτεί μαζί του μέσ’ από δρόμους δύσκολους, φόβο και τρόμο θα του προκαλέσει· θα τον γυμνάσει με την παιδαγωγία της, ώσπου πια να μπορεί να τον εμπιστευτεί και με τις απαιτήσεις της θα τον δοκιμάσει.

Έπειτα θα ξανάρθει ίσια σ’ αυτόν, θα τον γεμίσει με χαρά, και τα κρυφά της θα του φανερώσει.

Αλλ’ αν εκείνος παραπλανηθεί, θα τον εγκαταλείψει και θα τον αφήσει να καταστραφεί.
Ντροπή και αξιοπρέπεια

Τις περιστάσεις πρόσεχε κι από το πονηρό φυλάξου· και ποτέ να μην έχεις για κάτι να ντραπείς.

Γιατί υπάρχει μια ντροπή που οδηγεί στην αμαρτία, κι άλλη ντροπή, που δόξα είναι και χάρη.

Μην προσωποληπτείς, για να μη βλάψεις τον εαυτό σου. Μην ντρέπεσαι τόσο ώστε να φτάσεις στο σημείο να πέσεις.

Μην τα κρατάς τα λόγια σου όταν μπορούν να σώσουν και μην την κρύβεις τη σοφία σου,

γιατί μέσ’ απ’ την ομιλία θα φανερωθεί η σοφία, κι η γνώση μέσα από τα λόγια που θα πεις.

Αντίλογο μη φέρνεις στην αλήθεια, μα για την άγνοιά σου να ντραπείς.

Μην ντρέπεσαι να ομολογείς τις αμαρτίες σου· μην πας αντίθετα στου ποταμού το ρεύμα.

Σε άνθρωπο ανόητο μην υποταχτείς και το δυνάστη μην τον λογαριάσεις.

Για την αλήθεια ν’ αγωνίζεσαι ως το θάνατο κι ο Κύριος ο Θεός θα πολεμάει για σένα.

Στα λόγια σου μην είσαι βιαστικός ούτε να ’σαι στα έργα σου νωθρός και ράθυμος.

Μέσα στο σπίτι σου μην είσαι σαν λιοντάρι ούτε και με τους υπηρέτες σου καχύποπτος.

Ας μην είναι το χέρι σου απλωμένο για να πάρει· ούτε όταν πρόκειται να δώσει, σφιγμένο να ’ναι και κλειστό.

Ευτυχισμένος ο άνθρωπος που με τα λόγια του δε σφάλλει, και δεν τον βασανίζουν τύψεις για τις αμαρτίες του.

Ευτυχισμένος είν’ αυτός, που δεν τον μέμφεται η συνείδησή του και την ελπίδα του δεν έχασε.

Για τον φιλάργυρο καλό δεν είν’ ο πλούτος· και τ’ αγαθά τι χρειάζονται σ’ άνθρωπο φθονερό;

Εκείνος που μαζεύει στερώντας τον εαυτό του, γι’ άλλους μαζεύει· με τα δικά του αγαθά άλλοι θα ζήσουν μέσα σε χλιδή.

Εκείνος που είναι σκληρός για τον εαυτό του, για ποιον θα ’ναι καλός; Δε θ’ απολαύσει ούτε τ’ αγαθά του.

Άνθρωπος δεν υπάρχει πιο κακός από κείνον που βασανίζει τον εαυτό του· κι ετούτο είναι της κακίας του το τίμημα.

Ακόμα κι όταν κάνει το καλό, το κάνει κατά λάθος· στο τέλος φανερώνει την κακία του.

Είναι κακός εκείνος που έχει μάτι φθονερό, που στρέφει απ’ αλλού το πρόσωπό του και τους ανθρώπους τους περιφρονεί.

Το μάτι του πλεονέκτη μ’ όσα έχει δε χορταίνει, κι η απληστία τού στεγνώνει την ψυχή.

Τσιγκουνεύεται κάποιος το ψωμί του, κι αυτό του λείπει απ’ το τραπέζι του.
Η καλή διαχείριση του πλούτου

Παιδί μου, σύμφωνα με τις δυνάμεις σου να ζεις καλά και δώρα άξια στον Κύριο να προσφέρεις.

Να σκέφτεσαι πως δεν αργεί ο θάνατος να ’ρθεί, και την απόφαση του άδη δεν την ξέρεις.

Όσο ζεις να ευεργετείς το φίλο σου κι όσο μπορείς το χέρι σου ν’ απλώνεις, να του δίνεις.

Στον εαυτό σου μη στερείς την ευτυχία μιας μέρας και μη χάνεις την ευκαιρία ν’ απολαύσεις μια νόμιμη επιθυμία.

Όσα με μόχθο απόχτησες, σε άλλον θα τ’ αφήσεις· και τ’ αγαθά του κόπου σου θα μοιραστούν με κλήρο.

Δώσε και πάρε, γέμισε την ψυχή σου από χαρά, γιατί δε θα ’ναι δυνατό απόλαυση στον άδη να ζητήσεις.

Κάθε άνθρωπος γερνάει, παλιώνει σαν το ρούχο· ο αιώνιος νόμος είναι να πεθάνεις.

Σ’ ένα δέντρο πυκνόφυλλο βλασταίνουν φύλλα, άλλα πέφτουν κι άλλα ξαναφυτρώνουν· έτσι συμβαίνει και με των ανθρώπων τις γενιές· η μια πεθαίνει, γεννιέται η άλλη.

Κάθε έργο αφού σαπίσει χάνεται· κι εκείνος που το εργάζεται, μαζί μ’ αυτό θα φύγει.
Η ευτυχία του σοφού

Ευτυχισμένος ο άνθρωπος που τη σοφία μελετάει και σκέφτεται με σύνεση,

που μέσα του στοχάζεται τους δρόμους της και συλλογίζεται τα μυστικά της.

Πίσω της τρέχει σαν ανιχνευτής, και στήνει για το διάβα της καρτέρι.

Κοιτάζει μέσ’ απ’ τα παραθυρά της και βάζει αυτί στις πόρτες της.

Πάει και κατοικεί κοντά στο σπίτι της, πάνω στους τοίχους της στηρίζει τη σκηνή του,

κοντά της στήνει τη σκηνή του και μένει μόνιμα σ’ ένα κατάλυμα ευτυχίας·

κάτω απ’ την προστασία της βάζει τα παιδιά του και κάτω απ’ τα κλαδιά της καταφεύγει.

Τον προστατεύει η σοφία απ’ το λιοπύρι και στη δική της δόξα μέσα κατοικεί.

Ο δανεισμός

Όποιος δανείζει το διπλανό του, κάνει έργο ελεημοσύνης· κι όποιος τον βγάζει απ’ τη μιζέρια του, τηρεί τις εντολές.

Τον διπλανό σου δάνειζε την ώρα που έχει ανάγκη, κι εσύ ό,τι δανείστηκες να το εξοφλείς στην ώρα του.

Κράτα το λόγο σου, κι απέναντι στους άλλους να ’σαι εντάξει, και τότε σε κάθε περίσταση ό,τι έχεις ανάγκη θα το βρεις.

Πολλοί τα δανεικά λεφτά νόμισαν πως τα βρήκανε στο δρόμο, και φέρνουν σε δύσκολη θέση αυτούς που τους βοήθησαν.

Ώσπου να πάρει κάποιος το δάνειο που θέλει, φιλάει το χέρι του δανειστή και ταπεινώνεται μιλώντας κολακευτικά για τα χρήματά του· μα όταν έρθει ο καιρός να του το επιστρέψει, όλο και αναβάλλει, βρίσκει δικαιολογίες κι επικαλείται τις περιστάσεις που τάχα είναι δύσκολες.

Αν καταφέρει να πληρώσει, ο δανειστής θα λάβει μόλις τα μισά· κι αυτό θα πρέπει να το θεωρεί σπουδαίο, όπως όταν βρίσκει κανείς στο δρόμο χρήματα. Αλλιώς, θα του ’χει φάει τα λεφτά του, και θα τον κάνει δίχως λόγο εχθρό· κατάρες και βρισιές θα τον πληρώνει, κι αντί να τον ευγνωμονεί θα τον ξοφλάει με προσβολές.

Έτσι εξαιτίας της κακότητας αυτής πολλοί αρνούνται να δανείσουν, από το φόβο μήπως δίχως λόγο τα χρήματά τους χάσουνε.
Η ελεημοσύνη

Ωστόσο κάνε υπομονή με τον φτωχό, μην τον αφήνεις για πολύ την ελεημοσύνη σου να περιμένει.

Για να υπακούς στην εντολή, βόηθησε τον φτωχό που βρίσκεται σε ανάγκη, μην τον εξαποστείλεις με τα χέρια του αδειανά.

Χάσε τα χρήματά σου για έναν αδερφό και φίλο· ας μη σκουριάσουν κάτω από μια πέτρα και χαμένα πάνε.

Διάθεσε τα πλούτη σου σύμφωνα με τις εντολές του Υψίστου· αυτό θα ’ναι για σένα πιο πολύ κι απ’ το χρυσάφι χρήσιμο.

Αποταμίευε χρήματα να τα ’χεις για ελεημοσύνες και θα σε σώσουν από κάθε συμφορά.

Τα χρήματα αυτά θ’ αγωνιστούν για σένα στους εχθρούς σου ενάντια, πιότερο κι από ισχυρή ασπίδα κι από δόρυ βαρύ.
Η εγγύηση

Ο καλός άνθρωπος μπαίνει εγγυητής για τον πλαϊνό του· θα πρέπει να ’χει χάσει κάθε ντροπή αυτός που τον εγκαταλείπει.

Μην ξεχνάς όμως να ευγνωμονείς τον εγγυητή σου, γιατί αυτός έβαλε το κεφάλι του για χάρη σου.

Ο κακοήθης σπαταλά τα χρήματα του εγγυητή του κι όποιος δεν ξέρει τι θα πει ευγνωμοσύνη, λησμονάει εκείνον που τον έσωσε.

Πολλούς ανθρώπους εύπορους κατέστρεψε η εγγύηση· τους έκανε να σαλευτούν σαν το κύμα της θάλασσας.

Στην εξορία οδήγησε ανθρώπους ισχυρούς κι αυτοί περιπλανήθηκαν μέσα σε ξένα έθνη.

Ο κακός άνθρωπος που τρέχει να εγγυηθεί επιζητώντας κέρδη, θα καταλήξει στα δικαστήρια.

Να βοηθάς το διπλανό σου όσο μπορείς, μα να φυλάγεσαι μην τύχει και ο ίδιος μπλέξεις.
Η δύσκολη ζωή στην ξένη χώρα

Η πρώτη ανάγκη στη ζωή είναι το νερό και το ψωμί, τα ρούχα και το σπίτι, για να σκεπάζουν τη γυμνότητα.

Καλύτερα μια φτωχική ζωή κάτω απ’ τη στέγη σου, ας είν’ και με δοκάρια, παρά συμπόσια πλούσια σε σπίτια αλλονών.

Να ’σαι ευχαριστημένος και με τα λίγα και με τα πολλά, και δε θ’ ακούσεις να σε κατηγορούν ότι ζητάς φιλοξενία.

Είναι άθλια η ζωή να περιφέρεσαι από σπίτι σε σπίτι, το στόμα σου να μην τολμάς ν’ ανοίξεις εκεί που ως ξένος κατοικείς.

Θα τους δίνεις εσύ να τρώνε και να πίνουν, χωρίς καμιά αναγνώριση, κι από πάνω θ’ ακούς λόγια πικρά:

«Έλα εδώ ξένε, το τραπέζι ετοίμασε, κι αν έχεις τίποτα στο χέρι σου, δώσ’ μου να φάω».

«Φύγε τώρα, ξένε, γιατί θα ’ρθεί ένα σπουδαίο πρόσωπο· ο αδερφός μου έρχεται να μείνει εδώ, χρειάζομαι το σπίτι».

Αυτά τα λόγια είναι σκληρά για έναν άνθρωπο ευαίσθητο, ν’ ακούει να τον κατηγορεί ο οικοδεσπότης και να τον διασύρει ο δανειστής.

Νόμος και θυσίες

Όποιος το νόμο εφαρμόζει, είναι σαν να προσφέρει θυσίες πολλαπλές· κι αυτός που υπακούει στις εντολές είναι σαν να προσφέρει θυσία κοινωνίας.

Αυτός που ανταποδίδει την ευεργεσία, είναι σαν να προσφέρει θυσία από σιμιγδάλι· κι αυτός που κάνει ελεημοσύνη, σαν να προσφέρει θυσία ευχαριστίας.

Όποιος κρατιέται μακριά από την κακία, είναι αρεστός στον Κύριο· κι όποιος την αδικία αποφεύγει, μ’ αυτόν τον τρόπο του προσφέρει θυσία εξιλέωσης.

Ωστόσο, μην παρουσιαστείς μπροστά στον Κύριο με αδειανά τα χέρια, γιατί αυτός έχει εντολή δοσμένη για όλες αυτές τις προσφορές.

Όταν προσφέρει ο δίκαιος θυσία, το λίπος καίγεται στο θυσιαστήριο κι η ευωδιά της ανεβαίνει μπροστά στον Ύψιστο.

Του δίκαιου ανθρώπου η θυσία είν’ ευπρόσδεκτη, κι ο Κύριος δε θα παραβλέψει το μέρος της θυσίας που καίγεται γι’ αυτόν.

Με γενναιοδωρία να τιμάς τον Κύριο και μη φειδωλευτείς όταν τα πρωτογεννήματα προσφέρεις της συγκομιδής σου.

Σε κάθε προσφορά σου να έχεις πρόσωπο χαρούμενο και με χαρά στον Κύριο ν’ αφιερώνεις το δέκατο απ’ τα εισοδήματά σου.

Δώσε στον Ύψιστο, καθώς εκείνος σου έχει δώσει: πλουσιοπάροχα, όσο περνά απ’ το χέρι σου.

Γιατί ο Κύριος τα ξαναδίνει πίσω και θα σ’ τα ανταποδώσει στο επταπλάσιο.
Θεία δικαιοσύνη

Μην προσπαθείς με δώρα τον Κύριο να εξαγοράσεις· δεν πρόκειται να τα δεχτεί.

Και μην έχεις πεποίθηση στην άδικη θυσία, γιατί ο Κύριος είναι δικαστής που δε χαρίζεται σε πρόσωπα.

Δε θα μεροληπτήσει ενάντια στον φτωχό, την προσευχή του αδικημένου θα εισακούσει.

Δε θ’ αδιαφορήσει για του ορφανού τη δέηση ούτε και για τη χήρα που σε παράπονα ξεσπά.

Όταν τα δάκρυα της χήρας κυλούν στα μάγουλά της, πέφτει η κατακραυγή της πάνω σ’ αυτόν που τα προκάλεσε.

Αυτός που υπηρετεί τον Κύριο θα γίνει αποδεκτός μετά χαράς κι η δέησή του ως στα σύννεφα θα φτάσει.

Η προσευχή του ταπεινού τα σύννεφα διασχίζει κι ωσότου το σκοπό του να πετύχει, δεν πρόκειται να παρηγορηθεί.

Και δε θα σταματήσει, ώσπου να επέμβει ο Ύψιστος και ν’ απονείμει δικαιοσύνη στο λαό του.

Ο Κύριος δε θ’ αργήσει· ούτε για πολύ τους εγκληματίες θ’ ανεχθεί.

Θα σπάσει τα πλευρά των άσπλαχνων και τιμωρία στα έθνη ν’ ανταποδώσει.

Το πλήθος θα εξαφανίσει των υπερηφάνων και θα συντρίψει των αδίκων την ισχύ·

θ’ ανταποδώσει στον καθένα ανάλογα με τις πράξεις του και θα κρίνει τα έργα των ανθρώπων ανάλογα με τις προθέσεις τους.

Ο Κύριος δικαιοσύνη θ’ αποδώσει στο λαό του και με χαρά θα τον γεμίσει, γιατ’ είναι σπλαχνικός.

Η ευσπλαχνία είναι καλή στον καιρό της στενοχώριας· σαν της βροχής τα σύννεφα σε καιρό αναβροχιάς.