Τῷ ἡγουμένῳ Νικηφόρῳ 14 ἰανουαρίου 1851

Ἀρεστόν μοι τοῦ νὰ ἐνθυμοῦμαι τὰ περὶ ὑμῶν τε καὶ περὶ τῆς ὑμετέρας μονῆς, ὑπὸ τὴν σκέπην τῆς ὁποίας διῆγον οὐκ ὀλίγας ἡμέρας ἐν εἰρηνικῷ καὶ γαληνιαίῳ πνεύματι, γευόμενος τὰς ἀδελφικὰς αὐτῆς καλοκαγαθίας. Φιλοξενούμενος παρ’ ὑμῖν ἐρώτησα τοὺς ἐνορίτας της, πότε θετικῶς ἐκτίσθη ἡ ἐν Ἀλεξανδρείᾳ (ὑμετέρα) μονὴ τοῦ ἁγίου Σάββα, καὶ οὐδεὶς ἐγίνωσκε νὰ μὲ ἀποκριθῇ. Ἐπανελθὼν δὲ εἰς Ἱεροσόλυμα συνέπεσε νὰ ἀνακαλύψω τὴν ἀρχαιότητα τῆς ὑμετέρας μονῆς. Ὁ τῆς Ἀλεξανδρείας πατριάρχης Εὐτύχιος, τελευτήσας εἰς τὸ 940 ἔτος μετὰ Χριστόν, διαλαμβάνει εἰς τὴν ἀραβικὴν διάλεκτον γεγραμμένην αὐτοῦ ἱστορίαν ὅτι «εἰς τὸ ἕβδομον ἔτος τῆς τοῦ χαλήφα Χησὰμ βασιλείας (τουτέστι τὸ 730 ἔτος μετὰ Χριστὸν) ἐπροβιβάσθη εἰς τοῦ εὐαγγελιστοῦ Μάρκου θρόνον ὁ Κοσμᾶς καὶ πατριαρχεύοντος αὐτοῦ οἱ ὁρθόδοξοι κάτοικοι τῆς Ἀλεξανδρείας ἐκτέλουν τὰς προσευχάς των εἰς αὐτὸν καὶ μόνον τὸν ναὸν τοῦ ἁγίου Σάββα, καθότι οἱ Κόπται ἀφήρεσαν παρ’ αὐτῶν ὅλους τοὺς λοιποὺς ναοὺς». Ἄρα λοιπὸν εἰς τὸ 730 ἔτος μετὰ Χριστὸν ὑπῆρχεν ὁ ναὸς οὗτος, ἀναμφιβόλως ὅτι αὐτὸς ἦτον κτισμένος ἀρχήτερα, ἀλλὰ πότε καὶ παρὰ τίνος; ὁ ἅγιος Σάββας ἐτελεύτησε εἰς τὸ 530 ἔτος κατὰ τὰς 5 δεκεμβρίου, κατ’ αὐτὸν τὸν καιρὸν ἐβασίλευε Ἰουστινιανὸς ὁ Μέγας, ὅστις ἀπέθανε εἰς τὸ 565 ἔτος. Ἀλλ’ οὐ παρ’ αὐτοῦ ἐκτίσθη ὁ τοῦ ἁγίου Σάββα ἐπονομαζόμενος ναὸς εἰς Ἀλεξάνδρειαν, ἐπεὶ εἰς τοὺς καταλιπόντας [sic] αὐτοῦ κώδικας τῶν κτιρίων οὐχ εὕρηται οὗτος ὁ ναός. Καθόλα ἀξιοπιστότερον τὸ ὅτι ἐκτίσθη εἰς τὰς ἡμέρας τοῦ αὐτοκράτορος Ἡρακλείου εἰς τὰς ἀρχὰς τοῦ ἑβδόμου αἰῶνος, ἴσως καὶ κατὰ προτροπὴν αὐτοῦ τοῦ βασιλέως. Αἱ πορφυραῖ κολόναι, αἱ μέχρι τοῦ νῦν σωθεῖσαι, ἀποδεικνύουν, ὅτι αὐτὸς ἐκτίσθη πλουσιοπαρόχως καὶ εἰς γαληνιαῖον καιρὸν τῆς τῶν Γραικῶν βασιλείας.

Ἀρκετὰ περὶ τοῦ κεφαλαίου τούτου, εἴπωμεν καὶ περὶ ἑτέρου. Κάποιος ἐκ τῶν ἰεζουιτῶν, Μιχαὴλ Λεκιὲν τούνομα, εἰς τὸν κατάλογον τῶν Ἀλεξανδρινῶν πατριαρχῶν ἀναμιμνήσκει, ὅτι εἰς τὸ 1730 ἔτος εἶχον τὴν μονὴν τοῦ ἁγίου Σάββα οἱ Λατῖνοι.

Δέομαί σου ἵνα μοι εἴπητε, ἀληθῶς τὰχα ἔστι τοῦτο; ἐνθυμεῖταί τις τῶν χριστιανῶν, ὅτι πρὸ 120 χρόνους νὰ ἐδιοίκουν τὴν ὑμετέραν μονὴν Λατῖνοι; ἐὰν ὅμως ἀληθῶς ἐστι, κατὰ ποῖον τρόπον καὶ πότε ἀπεδιώχθησαν; παρακαλῶ, πασχίσατε διὰ νὰ μάθητε περὶ τούτου καὶ νὰ μὲ σημειώσητε. Ἐπιθυμῶν τὴν καλὴν ὑγιείαν καὶ ψυχικὴν αὐτῆς σωτηρίαν, ζητῶν τὰς ἀδελφικὰς αὐτῆς εὐχὰς ἀφιερόνω ἑαυτὸν τῇ ὑμετέρᾳ ἀδελφικῇ ἀγάπῃ.