А.Ч. Козаржевский

Источник

Занятие 34

§ 147. Aoristus activi и medii глаголов на –μι I группы

Activum

Indicativus

S. 1. ἔ-θη-κα ἦ-κα ἔ-δω-κα ἔ-στη-ν ἔ-στη-σα

2. ἔ-θη-κας ἦ-κα-ς ἔ-δω-κα-ς ἔ-στη-ς ἔ-στη-σα-ς

3. ἔ-θη-κε(ν) ἦ-κε (ν) ἔ-δω-κε(ν) ἔ-στη ἔ-στη-σε(ν)

Pl. 1. ἔ-θε-μεν εἶ-μεν ἔ-δο-μεν ἔ-στη-μεν ἐ-στὴ-σα-μεν

2. ἔ-θε-τε εἶ-τε ἔ-δο-τε ἔ-στη-τε ἐ-στή-σα-τε

3. ἔ-θε-σαν εἶ-σαν ἔ-δο-σαν ἔ-στη-σαν ἔ-στη-σα-ν

Coniunctivus

S. 1. θῶ ὦ δῶ στῶ στή-σ-ω

2. θῇς ᾖ-ς δῷ-ς στῇ-ς στή-σ-ῃ-ς

3. θῇ ᾖ δῷ στῇ στή-σ-ῃ

Pl. 1. θῶ-μεν ὦ-μεν δῶ-μεν στῶ-μεν στή-σ-ω-μεν

2. θῆ-τε ἦ-τε δῶ-τε στῆ-τε στή-σ-η-τε

3. θῶ-σι(ν) ὦ-σι(ν) δῶ-σι(ν) στῶ-σι(ν) στή-σ-ω-σι(ν)

Optativus

S. 1. θε-ίη-ν ε-ἵη-ν δο-ίη-ν στα-ίη-ν στή-σ-αι-μι

2. θε-ίη-ς ε-ἵη-ς δο-ίη-ς στα-ίη-ς στή-σ-αι-ς

3. θε-ίη ε-ἵη δο-ίη στα-ίη στή-σ-αι

Pl. 1. θε-ῖ-μεν ε-ἶ-μεν δο-ῖ-μεν στα-ῖ-μεν στή-σ-αι-μεν

2. θε-ῖ-τε ε-ἶ-τε δο-ῖ-τε στα-ῖ-τε στή-σ-αι-τε

3. θε-ῖ-εν ε-ἶ-εν δο-ῖ-εν στα-ῖ-εν στή-σ-αι-εν

Imperativus

S. 2. θέ-ς ἕ-ς δό-ς στῆ-θι στῆ-σ-ον

3. θέ-τω ἕ-τω δό-τω στή-τω στη-σά-τω

Pl. 2. θέ-τε ἕ-τε δό-τε στῆ-τε στή-σα-τε

3. θέ-ντων ἕ-ντων δό-ντων στά-ντων στη-σά-ντων

Infinitivus

θεῖ-ναι εἶ-ναι δοῦ-ναι στῆ-ναι στῆ-σαι

Participium

θείς εἵς δούς στάς στή-σα-ς

θεῖσα εἶσα δοῦσα στᾶσα στή-σα-σα

θέν ἕν δόν στάν στή-σα-ν

(θέντος) (ἕντος) (δόντος) (στάντος) (στή-σα-ντος)

В глаголах τίθημι, ἵημι, δίδωμι в ед. ч. индикатива к сильной основе присоединяется суффикс –κ и окончания сигматического аориста; во мн. числе индикатива, а также в императиве, инфинитиве и причастии окончания присоединяются непосредственно к слабой основе. В глаголе ἵημι во мн. ч. индикатива εἵμην получилось из ἑ-έ-μην. В конъюнктиве – обычные η и ω, в оптативе – ι/ιη, и во мн. числе оптатива бывает суффикс ιη, например: θείημεν, θείητε, θείησαν. Инфинитив образуется при помощи окончания -έναι. В императиве при наличии приставки ударение падает именно на нее, например: συντίθημι складывать – σύνθες, ἀποδίδωμι отдавать – ἀπόδος. Глагол ἵστημι имеет две формы активного аориста: корневую (атематическую) форму с непереходным значением ἔστην я стал (ср. ἔβην § 142) и сигматическую форму с переходным значением ἔστησα я поставил.

Medium

Indicativus

S. 1. ἐ-θέ-μην εἵ-μην ἐ-δό-μην ἐ-στη-σά-μην

2. ἔ-θου εἶ-σο ἔ-δου ἐ-στή-σω

3. ἔ-θε-το εἶ-το ἔ-δο-το ἐ-στή-σα-το

Pl. 1. ἐ-θέ-μεθα εἵ-μεθα ἐ-δό-μεθα ἐ-στη-σά-μεθα

2. ἔ-θε-σθε εἶ-σθε ἔ-δο-σθε ἐ-στή-σα-σθε

3. ἔ-θε-ντο εἶ-ντο ἔ-δο-ντο ἐ-στή-σα-ντο

Coniunctivus

S. 1. θῶ-μαι ὦ-μαι δῶ-μαι στή-σ-ω-μαι

2. θῇ ᾖ δῷ στή-σ-ῃ

3. θῆ-ται ᾖ-ται δῶ-ται στή-σ-η-ται

Pl. 1. θώ-μεθα ὥ-μεθα δώ-μεθα στη-σ-ώ-μεθα

2. θῆ-σθε ἦ-σθε δῶ-σθε στή-σ-η-σθε

3. θῶ-νται ὦ-νται δῶ-νται στή-σ-ω-νται

Optativus

S. 1. θε-ί-μην ε-ἵ-μην δο-ί-μην στη-σ-αί-μην

2. θε-ῖ-ο ε-ἶ-ο δο-ῖ-ο στή-σ-αι-ο

3. θε-ῖ-το ε-ἶ-το δο-ῖ-το στή-σ-αι-το

Pl. 1. θε-ί-μεθα ε-ἵ-μεθα δο-ί-μεθα στη-σ-αί-μεθα

2. θε-ῖ-σθε ε-ἶ-σθε δο-ῖ-σθε στή-σ-αι-σθε

3. θε-ῖ-ντο ε-ἶ-ντο δο-ῖ-ντο στή-σ-αι-ντο

Infinitivus

θέ-σθαι ἕ-σθαι δό-σθαι στή-σα-σθαι

Imperativus

S. 2. θοῦ οὖ δοῦ στῆ-σαι

3. θέ-σθω ἕ-σθω δό-σθω στη-σά-σθω

Pl. 2. θέ-σθε ἕ-σθε δό-σθε στή-σα-σθε

3. θέ-σθων ἕ-σθων δό-σθων στη-σά-σθων

Participium

θέ-μενος ἕ-μενος δό-μενος στη-σά-μενος

Аористные формы глаголов τίθημι, ἵημι, δίδωμι образуются атематически и в общем соответствуют презенсным, только отсутствует удвоение. Глагол ἵστημι имеет сигматический медиальный аорист переходного значения. Формы 2-го л. ед. числа индикатива ἔθου, ἔδου, ἐστήσω, конъюнктива θῇ, ᾖ, δῷ и императива θοῦ, οὖ, δοῦ образовались в результате выпадения сигмы и слияния гласных. Если приставка в первых трех глаголах односложная, то ударение в императиве падает на корень: συντίθημι – συνθοῦ, если двусложная, то ударение находится именно на ней: ἀποδίδωμι – ἀπόδου.

§ 148. Предложения следствия

Предложения следствия вводятся союзом ὥστε (реже ὡς) что, так что, чтобы; в управляющем предложении этому союзу могут соответствовать указательные местоимения и наречия τοιοῦτος, τοσοῦτος такой, οὕτω(ς) так.

Следствие фактическое выражает индикатив, причем время употребляется такое, какое было бы по общему смыслу в предложении независимом, например: ὁ Ἄτλας τὸ ὅρος οὕτως ὑψηλόν ἐστι, ὥστε ἐλέγετο ταῖς κορυφαῖς ψαύειν τοῦ οὑρανοῦ гора Атлас так высока, что, как говорят, вершинами касается неба.

Следствие предполагаемое или преднамеренное выражают инфинитивные обороты или один инфинитив, например: οὐκ ἔχομεν ἀργύριον, ὥστε ἀγοράζειν τὰ ἐπιτήδεια у нас нет денег, чтобы купить провиант.

Отрицание при индикативе οὐ, в остальных случаях μή.

В зависимости от глаголов ποιέω делать, заставлять, διαπράττομαι добиваться следствие выражается только инфинитивным оборотом, например: ἥλιος ποιεῖ πάντα θάλλειν солнце заставляет все цвести (= делает так, что все цветет); διεπράξατο μὴ διδόναι δίκην он добился того, чтобы не отвечать по суду.

Следствие возможное и нереальное выражают в сочетании с частицей ἄν оптатив, инфинитив, индикатив, например: ὅπλα κατεσκεύαζον, ὥστε τὴν πόλιν ὄντως ἂν ἡγήσω πολέμου ἐργαστήριον εἶναι (всюду) заготовлялось оружие, так что можно было подумать, что город – это в сущности военная мастерская.

Оттенок следствия имеет инфинитив, зависящий от выражения οἶός τε εἰμι я могу, способен (доcл.: я таков, что...), например: οὐχ οἶοί τε ἦσαν αὐτοὶ ποιῆσαι они не были в состоянии сделать (это).

Γέρων καὶ Θάνατος

Γέρων ποτὲ ξύλα τεμὼν ἐξ ὄρους κἀπὶ (=καὶ ἐπὶ) τῶν ὤμων ἀράμενος, ἐπειδὴ πολλὴν ὁδὸν ἐπηχθισμένος ἐβάδιζεν, ἀπειρηκὼς ἀπέθετό τε καὶ ξύλα, καὶ τὸν Θάνατον ἐλθεῖν έπεκαλεῖτο. Τοῦ δὲ Θανάτου εὐθὺς ἐπιστάντος καὶ τὴν αἰτίαν πυνθανομένου, δι’ ἣν αὐτὸν καλοίη, ὁ γέρων ἔφη∙ «Ἵνα τὸ φορτίον ἄρας ἐπιθῇς μοι».

Ὁ μῦθος δηλοῖ, ὅτι πᾶς ἄνθρωπος, φιλόζωος ὤν, κἂν (=καὶ ἐὰν) μυρίοις κινδύνοις περιπεσὼν δοκῇ θανάτου ἐπιθυμεῖν, ὅμως τὸ ζῆν πολὺ πρὸ θανάτου αἱρεῖται.

Περὶ Πανδώρας

Ἐπεὶ Προμηθεὺς κλέψας τὸ πῦρ ἐξ ἡλιου τοῖς ἀνθρώποις μετέδωκεν, Ζεὺς ὀργισθεὶς ἐκέλευσεν Ἥφαιστον ἐκ γῆς παρθένον καλὴν πλάσαι∙ ἡ μὲν Ἀθηνᾶ ἔδωκεν αὐτῇ τεχνας, Ἀφροδίτη δὲ χάριν, Ἑρμῆς δὲ γλῶτταν∙ καὶ πάντες οἱ θεοὶ καὶ πᾶσαι αἱ θεαὶ ἐκόσμησαν δῶρα δόντες τὴν γυναῖκα κάλλιστα∙ διὰ ταῦτα Πανδῶρα ἐκαλεῖτο. Ταύτην δὲ τὴν παρθένον Ἑρμῆς Διὸς κελεύσαντος πρὸς ’Επιμηθέα, Προμηθέως ἀδελφόν, προσήγαγεν∙ ὁ δ’ οὐ πειθόμενος τῇ Προμηθέως βουλῇ, τὴν Πανδώραν ὡς γυναῖκα ἐδέξατο∙ ἡ δὲ παρθένος ἐν πίθῳ πάντα τὰ κακὰ ἐφόρει καὶ ἐξ αὐτοῦ νόσους καὶ τὰ ἄλλα κακὰ ἐξῆκεν εἰς τοὺς ἀνθρώπους∙ Προμηθεὺς δ’ αὐτὸς Διὸς κελεύσαντος ὑφ’ Ἡφαίστου ἐν Καυκάσῳ τῷ ὄρει προσηλώθη∙ ἀετὸς δὲ καθ’ ἡμέραν τὸ ἦπαρ αὐτοῦ κατήσθιεν. Τέλος δὲ Ἡρακλῆς τὸν ἀετὸν κατατοξεῦσας Προμηθέα ἔλυσεν.

1. Σόλων νόμον ἔθηκε τὸν αὐτοῦ τέκνα ἀποδόμενον δίκην δοῦναι μεγάλην. 2. Ῥᾷον ἐξ ἀγαθοῦ θεῖναι κακὸν, ἢ ἐκ κακοῦ ἐσθλόν. 3. «Ὁ θεός, – ἔφη Σωκράτης, – ἀνθρώποις ἐπ’ ὠφελείᾳ προσέθηκε δι ὦν αἰσθάνονται ἕκαστα, ὀφθαλμοὀὺς μὲν ὥσθ’ ὁρᾶν τὰ ὁρατά, ὦτα δὲ ὥστ’ ἀκούειν τὰ ἀκουστά». 4. Κατέκαυσαν οἱ Ἕλληνες τὰς κώμας, ὅπως φόβον ἐνθεῖεν τοῖς βαρβάροις. 5. Λάκαινα πρὸς τὸν υἱὸν λέγοντα μικρὸν ἔχειν ξίφος ἔλεγεν∙ «Βῆμα πρόσθες». 6. Οἱ Ἐφέσιοι πολιορκούμενοι ὑπὸ Κροίσου ἀνέθεσαν τὴν πόλιν τῇ Ἀρτέμιδι. 7. Κῦρος τοῖς στρατιώταις οὑκ ἠβούλετο ἐφεῖναι τὰς πόλεις ἁρπάσαι. 8. Ἐλευθέρους ἀφῆκε πάντας ἡ φύσις, οὐδένα δὲ δοῦλον πεποἱηκεν. 9. Τῷ κυνὶ κρέας ἀφέντι διπλοῦν λαβεῖν μάτην ἐπιθυμοῦντι ὀρθῶς ὁμοιωθήσεται ὁ κενῶν ἐλπίδων ἐφιέμενος. 10. Μίνως καὶ Ῥαδάμανθυς οἱ ἐν Ἅιδου κριταὶ τοὺς πονηροὺς καταδικασθέντας ταῖς Ἐρινύσι παραδόντες εἰς τὴν τῶν ἀσεβῶν χώραν ἐφιᾶσιν. 11. Κλεινὸν τὸ τοῦ Ἀρχιμέδους∙ «Δός που στῶ, καὶ κινῶ τὴν γῆν». 12. Γοργὼ ἡ Λακεδαιμόνια, Λεωνίδου γυνή, τῷ υἱῷ ἐπὶ στρατείαν πορευομένῳ τὴν ἀσπίδα παραδοῦσα ἔλεγεν∙ «Ἢ ταύτην ἢ ἐπὶ ταύτης». 13. Διογένει ἡλιουμένῳ Ἀλέξανδρος ἐπιστὰς ἔλεγεν∙ «Αἵτησόν με, ὃ θέλεις». Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο∙ «Μικρὸν ἀπὸ τοῦ ἡλιου μετάστηθι». 14. Οἱ Ἀθηναῖοι τὸ Πείραιον ἐμπόριον ἐν μέσῳ τῆς Ἑλλάδος κατεστήσαντο. 15. Οἱ Ὑρκάνιοι ἀπὸ τῶν Ἀσσυριών πρὸς Κῦρον ἀπέστησαν. 16. Λακεδαιμόνιοι εἰς τοῦτ ἀπληστίας ἦλθον, ὥστ’ οὐκ ἐξήρκεσεν αὐτοῖς ἔχειν τὴν κατὰ γῆν ἀρχήν. 17. Ἀργύριον οὐδείς πω οὕτω πολὺ ἐκτήσατο, ὥστε μὴ ἔτι προσδεῖσθαι. 18. Πλοῖα τοῖς πολεμίοις παρῆν, ὥστε θαλάττης ἐκράτουν ἄν, εἰ σιτηρέσια αὐτοῖς ἱκανὰ ὑπῆρχεν. 19. Θεμιστοκλῆς ἐποίησε τὴν πόλιν φιλεῖν αὐτόν. 20. Οὐχ οἶόν τε ἦν διώκειν τοὺς βαρβάρους. 21. Ἀφείς τὰ φανερὰ μὴ δίωκε τἀφανῆ.

Упражнения. Определить части речи и их формы: ἤ, ἦ, ᾖ, ἡ, ἥ, ᾖ, ὦ, ὦ, ᾦ, ὠσί, ὦσι, ὦσι, ὡς. Просклонять причастия θείς, θεῖσα, θέν; δούς, δοῦσα, δόν; στάς, στᾶσα, στάν.


Источник: Учебник древнегреческого языка: для нефилологических факультетов высших учебных заведений / А.Ч. Козаржевский. - Изд. 4-е. - Москва: Греко-латинский кабинет Ю.А. Шичалина, 2002. - 456 с.

Комментарии для сайта Cackle