А.Ч. Козаржевский

Источник

Занятие 33

§ 144. Глаголы на –μι. Общие сведения

Окончание -μι в форме 1-го л. ед. числа praes. ind. act. является формальным признаком 2-го спряжения, которое отличается от 1-го прежде всего отсутствием тематических гласных – атематизмом.

Личные окончания в praes. ind. act. имеют некоторые отличительные особенности:

S. 1. -μι 2. -ς 3. -σι(ν)

Pl. 1. -μεν 2. -τε 3. -ασι(ν)

Окончание в 3-м л. мн. числа исторических времен: имперфекта и аориста действительного залога -σαν.

Презенсная основа бывает двух типов: в единственном числе активного индикатива – с и л ь н а я с долгим конечным гласным основы и в остальных формах – с л а б а я с кратким гласным.

В зависимости от соотношения корня и презенсной основы глаголы II спряжения делятся на три группы (класса):

а) глаголы с удвоенной основой:

Корень Презенсная основа

слабая сильная

τίθημι класть θε τιθε τιθη

δίδωμι давать δο διδο διδω

ἵημι посылать ἑ ἱε ἱη

ἵστημι ставить στα ἱστα ἱστη

Удваивается начальный согласный корня при помощи соединительного гласного ι. В простейшем виде удвоение происходит в глаголе δίδωμι; в глаголе τίθημι начальный придыхательный θ при удвоении в результате диссимиляции превращается в соответствующий глухой τ; в глаголах ἵημι и ἵστημι вместо удвоения имеется густое придыхание на йоте. Такого же типа удвоение наблюдается в некоторых глаголах 1-го спряжения (γιγνώσκω, μιμνήσκω, τιτρώσκω);

б) глаголы, у которых презенсная основа образуется при помощи суффикса -νυ (§ 157);

в) глаголы, у которых презенсная основа совпадает с корнем (§ 125, 160).

§ 145. Презенсная система глаголов на –μι I группы

Варианты основы и особые личные окончания существуют только в активе.

Activum

Praesens indicativi

S. 1. τί-θη-μι ἵ-η-μι δί-δω-μι ἵ-στη-μι

2. τί-θη-ς ἵ-η-ς δί-δω-ς ἵ-στη-ς

3. τί-θη-σι(ν) ἵ-η-σι(ν) δί-δω-σι(ν) ἵ-στη-σι(ν)

Pl. 1. τί-θε-μεν ἵ-ε-μεν δί-δο-μεν ἵ-στα-μεν

2. τί-θε-τε ἵ-ε-τε δί-δο-τε ἵ-στα-τε

3. τι-θέ-ασι(ν) ἱ-ᾶσι(ν) δι-δό-ασι(ν) ἱ-στᾶσι(ν)

Imperfectum indicativi

S. 1. ἐ-τί-θη-ν ἵ-ει-ν ἐ-δί-δου-ν ἵ-στη-ν

2. ἐ-τί-θει-ς ἵ-ει-ς ἐ-δί-δου-ς ἵ-στη-ς

3. ἐ-τί-θει ἵ-ει ἐ-δί-δου ἵ-στη

Pl. 1. ἐ-τί-θε-μεν ἵ-ε-μεν ἐ-δί-δο-μεν ἵ-στα-μεν

2. ἐ-τί-θε-τε ἵ-ε-τε ἐ-δί-δο-τε ἵ-στα-τε

3. ἐ-τί-θε-σαν ἵ-ε-σαν ἐ-δί-δο-σαν ἵ-στα-σαν

Coniunctivus

S. 1. τι-θῶ ἱ-ῶ δι-δῶ ἱ-στῶ

2. τι-θῇ-ς ἱ-ῇ-ς δι-δῷ-ς ἱ-στῇ-ς

3. τι-θῇ ἱ-ῇ δι-δῷ ἱ-στῇ

Pl. 1. τι-θῶ-μεν ἱ-ῶ-μεν δι-δῶ-μεν ἱ-στῶ-μεν

2. τι-θῆ-τε ἱ-ῆ-τε δι-δῶ-τε ἱ-στῆ-τε

3. τι-θῶ-σι(ν) ἱ-ῶ-σι(ν) δι-δῶ-σι(ν) ἱ-στῶ-σι(ν)

Optativus

S. 1. τι-θε-ίη-ν ἱ-ε-ίη-ν δι-δο-ε-ίη-ν ἱ-στα-ίη-ν

2. τι-θε-ίη-ς ἱ-ε-ίη-ς δι-δο-ε-ίη-ς ἱ-στα-ίη-ς

3. τι-θε-ίη ἱ-ε-ίη δι-δο-ε-ίη ἱ-στα-ίη

Pl. 1. τι-θεῖ-μεν ἱ-εῖ-μεν δι-δοῖ-μεν ἱ-σταῖ-μεν

2. τι-θεῖ-τε ἱ-εῖ-τε δι-δοῖ-τε ἱ-σταῖ-τε

3. τι-θεῖ-ε-ν ἱ-εῖ-ε-ν δι-δοῖ-ε-ν ἱ-σταῖ-ε-ν

Infinitivus

τι-θέ-ναι ἱ-έ-ναι δι-δό-ναι ἱ-στά-ναι

Imperativus

S. 2. τί-θει ἵ-ει δί-δου ἵ-στη

3. τι-θέ-τω ἱ-έ-τω δι-δό-τω ἱ-στά-τω

Pl. 2. τί-θε-τε ἵ-ε-τε δί-δο-τε ἵ-στα-τε

3. τι-θέ-ντων ἱ-έ-ντων δι-δό-ντων ἱ-στά-ντων

Participium

τι-θείς ἱ-είς δι-δούς ἱ-στάς

τι-θεῖσα ἱ-εῖσα δι-δοῦσα ἱ-στᾶσα

τι-θέν ἱ-έν δι-δόν ἱ-στάν

(τιθέντος, (ἱέντος, (διδόντος, (ἱστάντος,

τιθείσης) ἱείσης) διδούσης) ἱστάσης)

В презенсе в ед. числе – сильный вариант основы, во мн. числе – слабый. В имперфекте в ед. числе у глаголов τίθημι и ἵστημι сильный вариант основы, у глаголов δίδωμι и ἵημι – образования по типу слитных глаголов на -ω (§ 111) и -όω (§ 114). В конъюнктиве последние гласные звуки основы сливаются с долгими соединительными гласными -η и -ω. Признак оптатива йота сливается с конечными гласными основы в дифтонги; во мн. числе тоже бывает суффикс -ιη (-ίημεν, -ίητε, -ίησαν). В императиве во 2-м л. ед. числа у глаголов τίθημι, ἵημι, δίδωμι – образования по типу слитных глаголов; в глаголе ἵστημι – сильная основа без окончания; в остальных формах окончания присоединяются непосредственно к основе. В инфинитиве окончание -ναι, ударение находится на слоге, составляющем корень. Причастие образуется при помощи суффикса

-ντ (ср. §§ 44, 120, 132, 133).

Medium-passivum

Praesens indicativi

S. 1. τί-θε-μαι ἵ-ε-μαι δί-δο-μαι ἵ-στα-μαι

2. τί-θε-σαι ἵ-ε-σαι δί-δο-σαι ἵ-στα-σαι

3. τί-θε-ται ἵ-ε-ται δί-δο-ται ἵ-στα-ται

Pl. 1. τι-θέ-μεθα ἱ-έ-μεθα δι-δό-μεθα ἱ-στά-μεθα

2. τί-θε-σθε ἵ-ε-σθε δί-δο-σθε ἵ-στα-σθε

3. τί-θε-νται ἵ-ε-νται δί-δο-νται ἵ-στα-νται

Imperfectum indicativi

S. 1. ἐ-τι-θέ-μην ἱ-έ-μην ἐ-δι-δό-μην ἱ-στά-μην

2. ἐ-τί-θε-σο ἵ-ε-σο ἐ-δί-δο-σο ἵ-στα-σο

3. ἐ-τί-θε-το ἵ-ε-το ἐ-δί-δο-το ἵ-στα-το

Pl. 1. ἐ-τι-θέ-μεθα ἱ-έ-μεθα ἐ-δι-δό-μεθα ἱ-στά-μεθα

2. ἐ-τί-θε-σθε ἵ-ε-σθε ἐ-δί-δο-σθε ἵ-στα-σθε

3. ἐ-τί-θε-ντο ἵ-ε-ντο ἐ-δί-δο-ντο ἵ-στα-ντο

Coniunctivus

S. 1. τι-θῶ-μαι ἱ-ῶ-μαι δι-δῶ-μαι ἱ-στῶ-μαι

2. τι-θῇ ἱ-ῇ δι-δῷ ἱ-στῇ

3. τι-θῆ-ται ἱ-ῆ-ται δι-δῶ-ται ἱ-στῆ-ται

Pl. 1. τι-θώ-μεθα ἱ-ώ-μεθα δι-δώ-μεθα ἱ-στώ-μεθα

2. τι-θῆ-σθε ἱ-ῆ-σθε δι-δῶ-σθε ἱ-στῆ-σθε

3. τι-θῶ-νται ἱ-ῶ-νται δι-δῶ-νται ἱ-στῶ-νται

Optativus

S. 1. τι-θεί-μην ἱ-εί-μην δι-δοί-μην ἱ-σταί-μην

2. τι-θεῖ-ο ἱ-εῖ-ο δι-δοῖ-ο ἱ-σταῖ-ο

3. τι-θεῖ-το ἱ-εῖ-το δι-δοῖ-το ἱ-σταῖ-το

Pl. 1. τι-θεί-μεθα ἱ-εί-μεθα δι-δοί-μεθα ἱ-σταί-μεθα

2. τι-θεῖ-σθε ἱ-εῖ-σθε δι-δοῖ-σθε ἱ-σταῖ-σθε

3. τι-θεῖ-ντο ἱ-εῖ-ντο δι-δοῖ-ντο ἱ-σταῖ-ντο

Infinitivus

τί-θε-σθαι ἵ-ε-σθαι δί-δο-σθαι ἵ-στα-σθαι

Imperativus

S. 2. τί-θε-σο ἵ-ε-σο δί-δο-σο ἵ-στα-σο

3. τι-θέ-σθω ἱ-έ-σθω δι-δό-σθω ἱ-στά-σθω

Pl. 2. τί-θε-σθε ἵ-ε-σθε δί-δο-σθε ἵ-στα-σθε

3. τι-θέ-σθων ἱ-έ-σθων δι-δό-σθων ἱ-στά-σθων

Participium

τι-θέ-μενος ἱ-έ-μενος δι-δό-μενος ἱ-στά-μενος

-η, -ον -η, -ον -η, -ον -η, -ον

В медиально-пассивном залоге основа имеет только слабый вариант. Окончания присоединяются непосредственно к основе. Окончания 2-го л. ед. числа -σαι и -σо в индикативе и императиве остаются в первоначальном (неслитном) виде, как в перфекте и плюсквамперфекте медиально-пассивного залога в I спряжении (§ 130).

Если глаголы ἵημι и ἵστημι имеют приставку, то при определении формы необходимо учитывать не только отпадение конечного гласного приставки (элизию – § 18), но и переход взрывных звуков в придыхательную степень, например: ἀφ-ίημι (=ἀπο-ἵημι) отпускать, ὑφ-ίστημι (=ὑπο-ἵστημι) подставлять. Так нужно поступать вообще с любым глаголом, корень которого начинается с придыхательного согласного или с гласного с густым придыханием.

§ 146. Сравнительные предложения

Сравнительные предложения вводятся союзами ὡς, ὥσπερ, ὅπως как, каким образом, подобно тому как, словно; наречиями ὅσον насколько, ὅσῳ чем и т. п. В управляющем предложении им могут соответствовать указательные наречия: οὕτως, ὦδε так, таким образом, τοσοῦτον настолько, τοσούτῳ тем.

В сравнительном предложении употребляются такое время и наклонение, какие по общему смыслу были бы в предложении независимом. Например: σοὶ θεοὶ πόροιεν, ὡς ἐγὼ θέλω да вознаградят тебя боги, как я желаю; ὡς γιγνώσκεις, οὕτω ποιεῖς как ты знаешь, так и делаешь.

Следует не забывать многозначности союза ὡς: помимо сравнительных, он может присоединять предложения причины (§ 143), цели (§ 122), времени (§ 141), следствия (§ 148).

Περὶ τοῦ Νείλου ποταμοῦ

Ὁ Νεῖλος ποταμὸς ἐκ Αἰθιοπίας ῥέων ἐξίησιν εἰς τὴν θάλατταν δυοῖν στομάτοιν (dualis), τὸ δὲ πάλαι ἑπτὰ στόμασιν ἐξίει∙ ἄλλοι δὲ ποταμοὶ διὰ τῆς Αἰγυπτου οὐ ῥέουσιν. Κατ’ ἔτος οὖν ὁ Νεῖλος ὕδωρ ἐπὶ γῆν ἱεὶς καὶ πηλὸν καταλείπων τοὺς ἀγροὺς παμφορωτάτους τίθησιν∙ λέγουσι δὲ καὶ τὸ ὕδωρ, ὃ τὰ φρέατα τὰ ἐν τῇ Αἰγύπτῳ καὶ τὰ ἐν τῇ Λιβυκῇ ἐρήμῳ ἀνίησιν, ἐκ τοῦ Νείλου ποταμοῦ ῥεῖν∙ ὅπου δ’ ἂν πηγαὶ ὕδωρ ἀνιῶσιν, ἡ γῆ πολλὰ δένδρα καὶ καρποὺς φέρει.

Λυκοῦργος νόμον περὶ βασιλέων τίθησιν

Λυκοῦργος ἔταξε θύειν βασιλέα ὑπὲρ τῆς πόλεως καὶ ἡγεῖσθαι τῆς στρατιᾶς. Οἱ δὲ βασιλεῖς ἐλάμβανον καὶ γέρα ἀπὸ τῶν θυομένων καὶ γῆν ἐν πολλαῖς τῶν περιοίκων πόλεων∙ ἐπὶ δὲ δειπνῳ δυοῖν μέροιν ἐτιμῶντο, ἵνα διαδιδοῖεν ἄλλοις, οὓς βούλοιντο τιμᾶν. Πάντες δ’ ὑπανίσταντο βασιλεῖ, οἱ δ’ ἔφοροι οὔ∙ καὶ ὅρκους ἀλλήλοις ἐδίδοσαν ἔφοροί τε καὶ βασιλεῖς, ὁ μὲν βασιλεὺς κατὰ τοὺς τῆς πόλεως νόμους βασιλεύσειν, οἱ δ’ ἔφοροι τὴν βασιλείαν φυλάξειν. Αὐταὶ μὲν τιμαὶ ζῶντι βασιλεῖ ἐδίδοντο, τελευτήσαντα δὲ ὡς ἥρωα ἐτίμων.

1. Ἤδη Ἀναξαγόρας ὁ φιλόσοφος ἐδίδασκε τὸν ἥλιον τῇ σελήνῃ ἐντιθέναι τὸ φῶς. 2. Οἱ νόμοι τοιοῦτοί εἰσιν, οἶοι οἱ τιθέντες. 3. Πολλοὶ τῶν ἀνθρώπων μέτρον εὐδαιμονίας τὰς τῆς γαστρὸς ἡδονὰς τίθενται. 4. Ἐκοσμήθη ἡ Ὀλυμπία ἐκ τοῦ πλήθους ἀναθημάτων, ἅπερ ἐκ πάσης ἐνετίθεντο τῆς Ἑλλάδος. 5. Οἱ παλαιοὶ τοῖς νεκροῖς ὀβολὸν εἰς τὸ στόμα κατετίθεσαν, ἵνα διδοῖεν Χάρωνι. 6. Ἡ μωρία δίδωσι ἀνθρώποις κακά. 7. Δὶς δίδως, ἐὰν ταχέως διδῷς. 8. Δίκην διδοίη ὁ τὴν πατρίδα προδιδούς. 9. Ἀργύρου οὐκ ἦν ποτε οὔτε χρυσοῦ νόμισμα, ἀλλὰ οἱ ἄνθρωποι ἀντεδίδοσαν βοῦς καὶ ἀνδράποδα καὶ ἀγρὸν καὶ ἄργυρον καὶ χρυσόν. 10. Ἡρακλῆς λέγεται φυτεῦσαι Ὀλυμπίασιν ἐλαίαν, ἀφ’ ἦς οἱ στέφανοι τοῖς νικήσασιν ἐδίδοντο. 11. Οὐ πάντες ἐξιᾶσιν εἰς πόντον ῥόοι. 12. Ἐν τῇ Κορίνθου ἀγορᾷ ᾠκοδόμηται κρήνη καὶ Ποσειδῶν ἐπ’ αὐτῇ χαλκοῦς καὶ δελφὶς ὑπὸ τοῖς ποσίν ἐστι τοῦ Ποσειδῶνος, ἀφιεὶς ὕδωρ. 13. Καταλυθέντος τοῦ Πελοποννησιακοῦ πολέμου ὀλιγαρχίαι ἐν ταῖς πλείσταις τῆς Ἑλλάδος πόλεσι καθίσταντο. 14. Καθιστάσθω ἕκαστος εἰς τὴν ἑαυτοῦ τάξιν. 15. Θησεὺς τὸν δῆμον κύριον τῆς πολιτείας καθίστησιν. 16. Δημόκριτος ὑποτίθεται τάς τε ἀτόμους καὶ τὸ κενόν∙ αὐταὶ δὲ δίνῃ φερόμεναι συνίστανται καὶ διΐστανται. 17. Λύσανδρος ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων ἐμισεῖτο, ὅτι πασῶν τῶν πόλεων, ὦντινων κρατήσαι, ἁρμοστὰς προίστη καταλύσας τὰς δημοκρατίας. 18. Πυθαγόρας εἶπεν, ὅτι ἡ ψυχὴ μεθισταῖτο εἰς ἄλλα σώματα. 19. Ὅσῳ μᾶλλον ὁ Κλεών ὑπέφευγε τὸν πλοῦν, τόσῳ (μᾶλλον) ἐπεκελεύεντο τῷ Νικίᾳ παραδιδόναι τὴν ἀρχὴν. 20. Οἱ Ἀθηναῖοι, ὡς συγγραφεῖς λέγουσιν, μετὰ τὴν ἐν Μαραθῶνι μάχην πολλὰ πλοῖα παρεσκευάζοντο.

Упражнения. Определить глагольные формы, восстановить приставки в неассимилированном виде: ἀνετίθει, παρατίθετε (2), προδίδου, προεδίδου, προδιδούς. καθίεσθε (3), ἐφίεντο, ὑφίει (2), ἀφιέντων (2), μεθίσταμεν (2), διίστη (2), περιιστάναι, ἀνθισταῖτο.


Источник: Учебник древнегреческого языка: для нефилологических факультетов высших учебных заведений / А.Ч. Козаржевский. - Изд. 4-е. - Москва: Греко-латинский кабинет Ю.А. Шичалина, 2002. - 456 с.

Комментарии для сайта Cackle