А.Ч. Козаржевский

Источник

Занятие 32

§ 142. Корневой, или атематический аорист

У некоторых глаголов с корнями на α/η, ε/η, ο/ω, ῠ/ῡ в аористе (преимущественно действительного залога) личные окончания без суффиксов и соединительных гласных присоединяются к глагольной основе. Такой способ формообразования, как было сказано (§ 125), называется атематическим. Однако тематические гласные остаются признаками конъюнктива (η и ω) и оптатива (ι, ιη). В корневом аористе система личных окончаний та же, что и в пассивном аористе (§§ 132, 133).

βαίνω ходить (βα, βη) – ἔβην я пошел

φθάνω предупреждать (φθα, φθη) – ἔφθην я предупредил

χαίρω радоваться (χαρε, χαρη) – ἐχάρην я обрадовался

διδράσκω убегать (δρᾰ, δρᾱ) – ἔδραν я убежал

ῥέω течь (ρυε, ρυη) – ἐῤῥύην я потек

γιγνώσκω узнавать (γνο, γνω) – ἔγνων я узнал

ἁλίσκομαι быть взятым (ἁλο, ἁλω) – ἑάλων я был взят

βιόω жить (βιο, βιω) – ἐβίων я прожил

δύω погружаться (δῠ, δῡ) – ἔδυν я погрузился

φύομαι рождаться (φῠ, φῡ) – ἔφυν я родился

ἵστημι ставить (στα, στη) – ἔστην я стал (§ 147)

σβέννυμι гасить (σβε, σβη) – ἔσβην я погас (§ 157)

Indicativus

S. 1. ἔ-βη-ν ἔ-σβη-ν ἔ-δρᾱ-ν ἔ-γνω-ν ἔ-δυ-ν

2. ἔ-βη-ς ἔ-σβη-ς ἔ-δρα-ς ἔ-γνω-ς ἔ-δυ-ς

3. ἔ-βη ἔ-σβη ἔ-δρα ἔ-γνω ἔ-δυ

Pl. 1. ἔ-βη-μεν ἔ-σβη-μεν ἔ-δρα-μεν ἔ-γνω-μεν ἔ-δυ-μεν

2. ἔ-βη-τε ἔ-σβη-τε ἔ-δρα-τε ἔ-γνω-τε ἔ-δυ-τε

3. ἔ-βη-σαν ἔ-σβη-σαν ἔ-δρα-σαν ἔ-γνω-σαν ἔ-δυ-σαν

Coniunctivus

S. 1. βῶ σβῶ δρῶ γνῶ δύ-ω

2. βῇς σβῇς δρᾷς γνῷς δύ-ῃ-ς

3. βῇ σβῇ δρᾷ γνῷ δύ-ῃ

Pl. 1. βῶμεν σβῶμεν δρῶμεν γνῶμεν δύ-ω-μεν

2. βῆτε σβῆτε δρᾶτε γνῶτε δύ-η-τε

3. βῶσι(ν) σβῶσι(ν) δρῶσι(ν) γνῶσι(ν) δύ-ω-σι(ν)

Optativus

S. 1. βαίην σβείην δραίην γνοίην

2. βαίης σβείης δραίης γνοίης

3. βαίη σβείη δραίη γνοίη

Pl. 1. βαῖμεν σβεῖμεν δραῖμεν γνοῖμεν

2. βαῖτε σβεῖτε δραῖτε γνοῖτε

3. βαῖεν σβεῖεν δραῖεν γνοῖεν

Imperativus

S. 2. βῆ-θι σβῆ-θι δρᾶ-θι γνῶ-θι δῦ-θι

3. βή-τω σβή-τω δρά-τω γνώ-τω δύ-τω

Pl. 2. βῆ-τε σβῆ-τε δρᾶ-τε γνῶ-τε δῦ-τε

3. βά-ντων σβέ-ντων δρά-ντων γνό-ντων δύ-ντων

Infinitivus

βῆ-ναι σβῆ-ναι δρᾶ-ναι γνῶ-ναι δῦ-ναι

Participium

βάς σβείς δράς γνούς δύς

βᾶσα σβεῖσα δρᾶσα γνοῦσα δῦσα

βάν σβέν δράν γνόν δύν

(βάντος) (σβέντος) (δράντος) (γνόντος) (δύντος)

Существуют аористные формы ἔτλην и т. д. я вытерпел от неупотребительного в презенсной системе глагола с корнями τλα/τλη.

Корневой аорист, однако с окончаниями сигматического аориста, имеют отдельные глаголы с основами на согласные звуки: ἤνεγκα (= ἤνεγκον ) я принес (от φέρω); εἶπα (=εἶπον) я сказал (от λέγω); ἔχεα я вылил (от χέω).

Корневой аорист медиального залога имеют глаголы на -μι (§§ 147, 154). Существуют медиальные аористные формы от неупотребительного в презенсной системе глагола с корнями πριᾰ/πριᾱ: ind. ἐπριάμην, coni. πρίωμαι, optat. πριαίμην, imp. πρίω, -άσθω, inf. πρίασθαι, partic. πριάμενος (я купил и т.д.).

§ 143. Причинные предложения

Союзы, вводящие предложения причины, совпадают с союзами дополнительных и временн′ых предложений: ὅτι, διότι (= διὰ τοῦτο ὅτι), ὡς, ἐπεί, ἐπειδή так как, потому что. Для объективной констатации причины служит индикатив. Если причина объясняется от лица подлежащего главного предложения, т. е. субъективно, то употребляется оптатив (часто с частицей ἄν для выражения возможности), который в ряде случаев можно передать при переводе словами де, мол, якобы, по его словам и т. п. Например: δέομαι οὖν παραμεῖναι ἡμῖν, ὡς ἐγὼ οὐδ’ ἂν ἑνὸς ἥδιον ἀκούσαιμι ἤ σου прошу тебя остаться у нас, так как никого другого я не слушал бы с большим удовольствием, чем тебя.

Причинные предложения употребляются в зависимости от глаголов, выражающих душевные аффекты, например: οἱ στρατηγοὶ ἐθαύμαζον, ὅτι Κῦρος οὔτε ἄλλον πέμποι οὔτε αὐτὸς φαίνοιτο командиры удивлялись, что Кир ни кого другого не посылает, ни сам не появляется; Ἀστυάγης Κῦρον ἰδεῖν ἐπεθύμει, ὅτι ἤκουεν αὐτὸν καλὸν καὶ ἀγαθὸν εἶναι Астиаг захотел повидать Кира, так как слышал, что он хорош во всех отношениях.

Причина может выражаться и независимым предложением с сочинительным союзом γάρ ведь, ибо, дело в том, что; на русский язык такое предложение обычно переводится придаточным причинным: οἱ δὲ ἡδέως ἐπείθοντο ἐπίστευον γὰρ αὐτῷ они охотно слушались его, потому что доверяли ему.

Причинное значение могут иметь причастные конструкции (§§ 46, 161, 162), а также сочетание субстантивированного инфинитива (§ 102) с предлогами διὰ и ἐπὶ, например: ποτὸν πᾶν ἡδὺ ἦν τῷ Σωκράτει διὰ τὸ μὴ πίνειν, εἰ μὴ διψῴη всякое питье было Сократу приятно, так как он не пил, если не испытывал жажды.

Λυσίου λόγος

Οἱ τριάκοντα (τύραννοι) ἔλεγον μέν, ὅτι χρὴ τὴν πόλιν καθῆραι τῶν ἀδικων. Νῦν δ’ ἔγνωτε, ὦ ἄνδρες δικασταί, ὅτι χρήματα λαμβάνειν ἐσπούδαζον. Ἔδοξε γὰρ αὐτοῖς εἰς τοὺς μὲν οἴκους τοὺς πλουσίων πολιτῶν βῆναι, τὰ δὲ χρήματα ἀφελεῖν, τοὺς δὲ κυρίους φονεῦσαι. Ἔνιοι οὖν αὐτῶν ἔβησαν πρὸς τὸν οἶκόν μου. Ἑάλων μὲν ὑπὸ τριῶν, οἵ με πρὸς Πείσωνα ἤγαγον, οἱ δ’ ἄλλοι εἰς τὸ ἐργαστήριον ἐλθόντες τοὺς δούλους ἀπεγράφοντο.

Ἐγὼ δὲ Πείσωνα μὲν ἠρώτων, εἰ βούλοιτό με σῶσαι χρήματα λαβών∙ ὁ δ’ εἶπε, εἰ πολλὰ εἴη. Εἶπον οὖν, ὅτι τάλαντον ἀργυρίου παρέχειν βουλοίμην. Ἔβημεν οὖν εἰς τὸν οἶκον, ἐγὼ δ’ ἐκ τῆς κιβωτοῦ τὸ ἀργύριον ἐξῄρουν. Ὁ δ’ ἰδὼν τὰ ἐνόντα μετεπέμψατο δύο τῶν δούλων καὶ τὰ ἐν τῇ κιβωτῷ λαβεῖν ἐκέλευσεν. Ἐνῆν δὲ τρία τάλαντα ἀργυρίου καὶ λαμπρὰ σκεύη. Ἐπεἰ δ’ ἐγὼ ἀντέλεγον, εἶπέ με ἀγαπήσειν, εἰ τὸ σῶμα σώσω. Μετὰ ταῦτά με εἰς ἄλλον οἶκον ἤγαγον ἀπολιπόντες φύλακά τινα, ἀπέβησαν δέ, ἵνα τὰ ἐν ἄλλοις οἴκοις ἐξετάσωσιν. Ἐγὼ δ’ ἀπέθανον ἄν, εἰ μὴ διὰ τῆς παραθύρου ἔφυγον πρὸς φίλον τινά, οὖτος δέ μοι ἤγγειλεν, ὅτι Πολέμαρχος ὁ ἀδελφός μου ὑπ’ Ἐρατοσθένους ἁλοίη καὶ εἰς τὸ δεσμωτήριον ἀπαχθείη. Ἀκούσας δὲ ταῦτα νύκτωρ εἰς Μέγαρα διέπλευσα.

Περὶ Ῥόδου τῆς νήσου

Οἱ Ῥόδιοι κοινὴν πόλιν ἵδρυσαν. Εἰς δὲ τὸν λιμένα αὐτῆς καθ’ ἑκάστην ἡμέραν πολλὰ πλοῖα σῖτον καὶ οἶνον καὶ δούλους φέροντα εἰσέπλει. Ἀπὸ τῶν πλουσίων ἐμπόρων τῶν τῆς Ῥόδου καὶ βασιλεῖς ἐδανείζοντο. Τῆς Τύρου ὑπὸ Ἀλεξάνδρου διαφθαρείσης τὸ πλῆθος τὸ τῶν πλοίων εἰς τὸν λιμένα εἰσπλεόντων ἔτι μᾶλλον ηὐξάνετο. Ἀλεξάνδρου δ’ ἀποθανόντος ἡ Ῥόδος ὑπὸ Δημητρίου πολιορκηθεῖσα ἑάλω ἄν, εἰ μὴ οἱ πολῖται θρασέως ἠμύναντο. Οὖτοι τρόπαιον ἵδρυσαν τὸν κολοσσὸν τὸν Ἡλιου. Ἔνδοξοι ῥήτορες καὶ φιλόσοφοι ἐδίδασκον ἐν ταύτῃ τῇ πόλει, ὥστε ὕστερον καὶ Ῥωμαῖοι ὡς μαθησόμενοι εἰς τὴν νῆσον ἔβησαν ὥσπερ Κικέρων καὶ Καῖσαρ.

1. Λυκίων ὃς ἂν ἐλεὑθερος ἁλῷ κλέπτων, δοῦλος γίγνεται. 2. Ὁ δεσπότης δείσας, μὴ δοῦλοί τινες ἀποδραῖεν, τοὺς φύλακας τῆς οἰκίας ἐκέλευσε φθῆναι τὰς θύρας φρουροῦντας. 3. Μετὰ τὸν δεκαετῆ πόλεμον Ἴλιον ὑπὸ τῶν Ἁχαιῶν ἑάλω. 4. Ἔνδοξός ἐστι ὁ λόγος ὁ τοῦ Θάλεω∙ «Γνῶθι σεαυτόν». 5. Χαλεπὸν τὸ ἑαυτόν γνῶναι. 6. Σωκράτης Ἀπολλοδώρου λέγοντος∙ «Ἀδίκως σου θάνατον κατέγνωσαν Ἀθηναῖοι», – γελάσας ἔφη∙ «Σὺ δὲ ἐβούλου δικαίως;». 7. Ἡρακλῆς λέγεται καταβῆναι εἰς Ἅιδου ἐπὶ Κέρβερον τὸν κύνα. 8. Ἡράκλειτος λέγει, ὡς δὶς εἰς τὸν αὐτὸν ποταμὸν οὐκ ἂν ἐμβαίης. 9. Πάρις αἴτιος φῦναι λέγεται Τρωσὶ πάντων τῶν κακῶν. 10. Κάλλιστον τὸ Ἀντιγόνης παρὰ Σωφοκλεῖ∙ «οὐ μισεῖν, ἀλλὰ φιλεῖν ἔφυμεν». 11. Σιμωνίδης ἐρωτηθείς, πόσον χρόνον βιῴη∙ «Χρόνον, – ἔφη, – ὀλίγον, ἔτη δὲ πολλὰ». 12. Βακχυλίδης ὁ Κεῖος ποιητὴς ἐν διθυράμβοις ᾄδει Θησέα εἰς θάλατταν καταδύντα εὐθὺς ἀναδῦναι τὸν χρυσοῦν δακτύλιον φέροντα. 13. Τὸ στράτευμα ὁ σῖτος ἀπέλιπε καὶ πρίασθαι ἦν οὐδαμοῦ. 14. Χρημάτων οὐκ ἂν πρίαιο ἀρετὴν καὶ γενναιότητα. 15. Ἀπέθανον οἱ στρατηγοί, ὅτι ἐστράτευσαν ἐπὶ βασιλέα σὺν Κύρῳ. 16. Κῦρος παρήγγειλε τοῖς φρουράρχοις λαμβάνειν ἄνδρας Πελοποννησίους ὅτι πλειστούς, ὡς ἐπιβουλεύοντος Τισσαφέρνους ταῖς πόλεσιν. 17. Οἱ Ἀθηναῖοι ἐκάκιζον τὸν Περικλέα, ὅτι στρατηγὸς ὢν οὐκ ἐπεξάγοι αὐτοὺς (ἐπὶ τοὺς πολεμίους). 18. Σωκράτης ἐθαυμάζετο ἐπὶ τῷ εὐθύμως ζῆν. 19. Ἀριαῖος ἐφ’ ἁμάξης ἐπορεύετο, διότι ἐτέτρωτο.

Упражнения. Проспрягать в активном аористе глаголы: φθάνω, βιόω, φύω.


Источник: Учебник древнегреческого языка: для нефилологических факультетов высших учебных заведений / А.Ч. Козаржевский. - Изд. 4-е. - Москва: Греко-латинский кабинет Ю.А. Шичалина, 2002. - 456 с.

Комментарии для сайта Cackle