А.Ч. Козаржевский

Источник

Занятие 29

§ 132. Aoristus I и futurum I passivi

К глагольной основе прибавляется суффикс θη, а в будущем времени, кроме того, суффикс σ. Несмотря на страдательный залог, окончания в пассивном аористе – действительного залога. В пассивном будущем времени окончания те же, что и в медиальном будущем. Поскольку аорист – время историческое, в индикативе имеется приращение.

Аорист: ἐλύθην меня развязали (освободили);

будущее: λυθήσομαι меня развяжут (освободят), меня будут развязывать (освобождать).

a) Aoristus I passivi

Indicativus Coniunctivus Optativus Imperativus

S. 1. ἐ-λύ-θη-ν λυ-θῶ λυ-θε-ίην

2. ἐ-λύ-θη-ς λυ-θῇς λυ-θε-ίης λύ-θη-τι

3. ἐ-λύ-θη λυ-θῇ λυ-θε-ίη λυ-θή-τω

Pl. 1. ἐ-λύ-θη-μεν λυ-θῶ-μεν λυ-θε-ῖ-μεν, -ίη-μεν

2. ἐ-λύ-θη-τε λυ-θῆ-τε λυ-θε-ῖ-τε, -ίη-τε λύ-θη-τε

3. ἐ-λύ-θη-σαν λυ-θῶσι(ν) λυ-θε-ῖ-εν, -ίη-σαν λυ-θέ-νθων

Infinitivus λυ-θῆναι Participium λυ-θεἱς, -θεῖσα, -θέν (-θέ-ντος)

б) Futurum I passivi

Indicativus Optativus Infinitivus

S. 1. λυ-θή-σ-ο-μαι λυ-θη-σ-οί-μην λυ-θή-σ-ε-σθαι

2. λυ-θή-σ-ῃ λυ-θή-σ-οι-ο

3. λυ-θή-σ-ε-ται λυ-θή-σ-οι-το Participium

Pl. 1. λυ-θη-σ-ό-μεθα λυ-θη-σ-οί-μεθα λυ-θη-σ-ό-μενος

2. λυ-θή-σ-ε-σθε λυ-θή-σ-οι-σθε λυ-θη-σ-ο-μένη

3. λυ-θή-σ-ο-νται λυ-θή-σ-οι-ντο λυ-θη-σ-ό-μενον

В слитных глаголах последний краткий гласный звук основы перед суффиксом θη удлиняется (§ 116):

ἐάω – εἰᾱθην – ἐᾱθήσομαι,

θηράο – ἐθηρᾱθην – θηρᾱθήσομαι,

νικάω – ἐνικήθην – νικηθήσομαι,

κοσμέω – ἐκοσμήθην – κοσμηθήσομαι,

δηλόω – ἐδηλώθην – δηλωθήσομαι,

но: γελάω – ἐγελάσθην – γελασθήσομαι.

Последние губные и заднеязычные звуки основы перед суффиксом θη бывают только в придыхательной степени, а переднеязычные переходят в сигму:

πράττω делать – ἐπράχθην – πραχθήσομαι,

βλέπω смотреть – ἐβλέφθην – βλεφθήσομαι,

ψεύδω лгать – ἐψεύσθην – ψευσθήσομαι.

В глаголе σώζω спасать чередуются две основы: σωδ и σω, от последней и образуются формы ἐσώθην – σωθήσομαι.

§ 133. Aoristus II и futurum II passivi

У некоторых глаголов к основе (корню) непосредственно присоединяется суффикс η (без θ): система окончаний та же, что и в I аористе и будущем времени страдательного залога: γράφω писать, аорист ἐγράφην, будущее γραφήσομαι.

а) Aoristus II passivi

Indicativus Coniunctivus Optativus Imperativus

S. 1. ἐ-γράφ-η-ν γραφ-ῶ γραφ-ε-ίην

2. ἐ-γράφ-η-ς γραφ-ῇς γραφ-ε-ίης γράφ-η-θι

3. ἐ-γράφ-η γραφ-ῇ γραφ-ε-ίη γραφ-ή-τω

Pl. 1. ἐ-γράφ-η-μεν γραφ-ῶ-μεν γραφ-ε-ῖ-μεν, -ίη-μεν

2. ἐ-γράφ-η-τε γραφ-ῆ-τε γραφ-ε-ῖ-τε, -ίη-τε γράφ-η-τε

3. ἐ-γράφ-η-σαν γραφ-ῶσι(ν) γραφ-ε-ῖ-εν, -ίη-σαν γραφ-έ-ντ-ων

Infinitivus γραφ-ῆ-ναι Participium γραφ-είς, -εῖσα, -έν (-έ-ντος)

б) Futurum II passivi

Indicativus Optativus Infinitivus

S. 1. γραφ-ή-σ-ο-μαι γραφ-η-σ-οί-μην γραφ-ή-σ-ε-σθαι

2. γραφ-ή-σ-ῃ γραφ-ή-σ-οι-ο

3. γραφ-ή-σ-ε-ται γραφ-ή-σ-οι-το Participium

Pl. 1. γραφ-η-σ-ό-μεθα γραφ-η-σ-οί-μεθα γραφ-η-σ-ό-μενος

2. γραφ-ή-σ-ε-σθε γραφ-ή-σ-οι-σθε γραφ-η-σ-ο-μένη

3. γραφ-ή-σ-ο-νται γραφ-ή-σ-οι-ντο γραφ-η-σ-ό-μενον

Отдельные глаголы имеют одновременно и первые и вторые формы пассивного аориста и будущего времени, например: βλάπτω вредитъ – ἐβλάφθην и ἐβλάβην.

При образовании вторых форм в ряде глагольных корней происходит переход ε в α: τρέπω обращать – ἐτρέφθην и ἐτράπην. Список глаголов, имеющих aor. II и fut. II pass. см. в Грамматическом справочнике.

§ 134. Главные (основные) формы глагола

Чтобы быстро и безошибочно ориентироваться в формативах глагольных основ (настоящего времени, будущего времени, аориста и перфекта), следует заучить наизусть шесть индикативных главных (основных) форм прежде всего тех глаголов, которые приводятся в качестве парадигм. По образцу этих форм нужно уметь образовывать соответствующие формы глаголов, встречающихся в текстах. Особенно важно учить главные формы глаголов с особенностями в образовании форм; они помещены в Грамматическом справочнике данного учебника, а также указываются в больших словарях греческого языка.

Последовательность главных (основных) форм глагола такова:

1. Praesens activi λύ-ω

1. Futurum activi λύ-σ-ω

2. Aoristus activi ἔ-λυ-σα

3. Perfectum activi λέ-λυ-κα

4. Perfectum med.-pass. λέ-λυ-μαι

5. Aoristus passivi ἐ-λύ-θην

1. νικάω κοσμέω δηλόω πράττω γράφω ψεύδω

2. νικήσω κοσμήσω δηλώσω πράξω γράψω ψεύσω

3. ἐνίκησα ἐκόσμησα ἐδήλωσα ἔπραξα ἔγραψα ἔψευσα

4. νενίκηκα κεκόσμηκα δεδήλωκα πέπραχα γέγραφα ἔψευκα

5. νενίκημαι κεκόσμημαι δεδήλωμαι πέπραγμαι γέγραμμαι ἔψευσμαι

6. ἐνικήθην ἐκοσμήθην ἐδηλώθην ἐπράχθην ἐγράφθην ἐψεύσθην

§ 135. Соотношение глагольных времен и видов

Времена и виды греческого глагола соотносятся таким образом:


вид время несовершенный совершенный результативный
настоящее praesens perfectum
прошедшее imperfectum aoristus plusquamperfectum
будущее futurum (I–II) futurum III

Виды можно графически представить так:

несовершенный, выражающий длительное действие, – линия,

совершенный, выражающий однократное действие, – точка,

результативный, выражающий состояние, – плоскость.

Περὶ φιλαργύρου

Ἀνήρ τις ἅπασαν τὴν οὐσίαν ἔν τινι τόπῳ κατώρυξεν. Συγκατωρύχθη δ’ ἐκεῖ καὶ ἡ ψυχὴ αὐτοῦ. Καθ’ ἑκάστην γὰρ ἡμέραν τοὺς κρυφέντας θησαυροὺς ἀνορύξας ἐθεώρει. Ὀλίγῳ δ’ ὕστερον ὁ θησαυρὸς ἡρπάσθη. Ἐκεῖνος δ’ ἐννοήσας τὰ πραχθέντα ὠλοφύρετο. Ἀκούσας δέ τις αὐτὸν ὀλοφυρόμενον ἔφη∙ «Μὴ οὕτως ταραχθῇς, ἀλλὰ λίθον ἐν τῷ αὐτῷ τόπῳ κατόρυξον καὶ νόμιζε τὸν χρυσὸν ἐκεῖ κατορυχθῆναι. Οὐδὲ γὰρ ὁ χρυσός, ὅτε σοι ὑπῆρχεν, χρήσιμός σοι ἦν».

Γεωργὸς καὶ οἱ παῖδες αὐτοῦ

Γεωργὸς τις μέλλων ἀπαλλαγήσεσθαι τοῦ βίου καὶ βουλόμενος συλλεγῆναι τοὺς ἑαυτοῦ παῖδας πρὶν ἀπαλλαγῆναι απ’ ἀλλήλων, μετεπέμψατο αὐτοὺς καὶ πρὸς τοὺς συλλεγέντας ἔλεγε τάδε∙ «Ὦ παῖδες ἐμοί, ἐγὼ μὲν ἤδη τοῦ βίου ἀπαλλαγήσομαι, ὑμᾶς δὲ ὑπ’ ἐμοῦ τραφέντας σκεψασθαι δεῖ, ὅπως τὸ λοιπὸν τραφήσεσθε. Τόδε οὖν μόνον ὑμῖν λέγω, ὅτι ἐν τῇ ἀμπέλῳ θησαυρὸς κέκρυπται∙ ζητούντων δὲ ὑμῶν τἀληθῆ (= τὰ ἀληθῆ) λέξας ἐξελεγχθήσομαι». Ταῦτα λέξας ὁ μὲν γεωργὸς μεταστραφεὶς ἀπηλλάγη τοῦ βίου. Οἱ δὲ παῖδες τοῦ πατρὸς ταφέντος οἰόμενοι θησαυρὸν ἐν τῇ γῇ κεκρύφθαι, πρὸς τὸ σκάπτειν ἐτράποντο∙ θησαυρὸς δὲ οὐκ ἐξεσκάφη, ἡ δ’ ἄμπελος καλῶς σκαφεῖσα πολλαπλασίονα τὸν καρπὸν ἔφερεν.

Ὁ λόγος δήλοῖ, ὅτι κάματος θησαυρός ἐστι τοῖς ἀνθρώποις.

1. Ἡ τῶν Λακεδαιμονίων ἡγεμονία ὑπὸ τῶν Θηβαίων κατελῦθη. 2. Ἄνευ ὁμονοίας οὐκ ἂν πόλις εὖ πολιτευθείη. 3. Μὴ φοβήθητι περὶ τῆς κοινῆς σωτηρίας. 4. Οἱ πολέμιοι ἐφοβήθησαν, μὴ κυκλωθεῖεν. 5. Σπαρτιάτης τις ἐρωτηθείς, τί παιδευθήσοιτο ξένος ὑπὸ τῶν Σπαρτιατῶν ἀπαιδεύτων ὄντων∙ «Παιδευθήσεται, – ἔφη, – βραχέως λέγειν». 6. Σόλων ἐρωτηθείς, πῶς ἂν ἡ πόλις εὖ οἰκηθείη∙ «Ἐὰν οἱ μὲν πολῖται, – ἔφη, – τοῖς ἄρχουσι πείθωνται, οἱ δ’ ἄρχοντες τοῖς νόμοις». 7. Κῦρος ὁ Δαρείου κατεπέμφθη ὑπὸ τοῦ πατρὸς σατράπης Λυδίας καὶ Φρυγίας καὶ Καππαδοκίας. 8. Οἱ Κύκλωπες ὑπ’ Οὐρανοῦ δεθέντες εἰς Τάρταρον ἐῤῥίφθησαν, ἔπειτα δὲ ὑπὸ Διὸς ἐλύθησαν. 9. Οὖ ἄν τις ὑπ’ ἄρχοντος ταχθῇ, ἐνταῦθα δεῖ μένοντα κινδυνεύειν. 10. Οἱ ψεῦσται ἐξελεγχθήσονταί ποτε ἔργῳ. 11. Γοργίας ὑπὸ Σωκράτους ἐν τοῖς λόγοις συμποδισθεὶς ἠναγκάσθη ἐναντία αὐτὸς αὑτῷ λέγειν. 12. Οἱ Τρῶες ἐνόμιζον τὴν πόλιν ὑφ’ Ἕκτορος σωθήσεσθαι. 13. Πτολεμαῖος, ὁ Μακεδονίας βασιλεύς, ὑπὸ Γαλατῶν ἐσφάγη, καὶ πᾶσα ἡ Μακεδονικὴ δύναμις κατεκόπη. 14. Ἐν τῷ Πελοποννησιακῷ πολέμῳ πολὺ ἐβλάβησαν οἱ Ἀθηναῖοι. 15. Ὁ τὰ κλαπέντα κρύπτων τοῦ κεκλοφότος οὐδὲν κρείττων ἐστίν. 16. Τοὺς προδότας οἱ Ἀθηναῖοι οὐδ’ ἐν τῇ χώρᾳ ταφῆναι ἐπέτρεψαν τοῖς οἰκείοις. 17. Οἱ ἐν Μαραθῶνι κατακοπέντες αὐτοῦ ὑπὸ τῶν Ἀθηναίων ἐτάφησαν, τὰ δ’ ὀνόματα αὐτῶν ἐν δέκα στήλαις ἀνεγράφη. 18. Μαχομένων ἀλλήλοις τῶν ἀμφὶ Κῦρον καὶ βασιλέα Κῦρος αὐτὸς πληγεὶς ἐτελεύτησε καὶ οἱ σὺν αὐτῷ κατεσφάγησαν.

Упражнения. Проспрягать в аористе и будущем времени пассива глаголы παιδεύω и βλάπτω (aor. ἐβλάβην). Образовать шесть главных форм от глаголов: παιδεύω, τιμάω, ποιέω, στεφανόω, κρύπτω, τάττω, γυμνάζω, πείθω.


Источник: Учебник древнегреческого языка: для нефилологических факультетов высших учебных заведений / А.Ч. Козаржевский. - Изд. 4-е. - Москва: Греко-латинский кабинет Ю.А. Шичалина, 2002. - 456 с.

Комментарии для сайта Cackle