Занятие 28

К перфектной основе непосредственно – без суффикса κ и соединительных гласных – присоединяются личные окончания медиопассивного залога; поэтому окончания 2-го л. ед. ч. σαι и σο сохраняются в неизменном виде (сигма не выпадает и слияния гласных не происходит). В 3-м л. мн. ч. индикатива и во всех лицах и числах конъюнктива и оптатива употребительно сочетание причастия со вспомогательным глаголом. Императив перфекта встречается редко.

1. Перфектные формы глаголов с основами на гласные звуки.

Indicativus

Perfectum Plusquamperfectum Imperativus

S. 1. λέ-λυ-μαι ἐ-λε-λύ-μην

2. λέ-λυ-σαι ἐ-λέ-λυ-σο λέ-λυ-σο

3. λέ-λυ-ται ἐ-λέ-λυ-το λε-λύ-σθω

Pl. 1. λε-λύ-μεθα ἐ-λε-λύ-μεθα

2. λέ-λυ-σθε ἐ-λέ-λυ-σθε λέ-λυ-σθε

3. λελυμένοι εἰσίν λελυμένοι ἦσαν λε-λύ-σθων

(λέ-λυ-νται) (ἐ-λέ-λυ-ντο)

Coniunctivus Optativus Infinitivus

S. 1. λελυμένος ὦ λελυμένος εἴην λε-λύ-σθαι

2. λελυμένος ᾖς λελυμένος εἴης

3. λελυμένος ᾖ λελυμένος εἴη Participium

Pl. 1. λελυμένοι ὦμεν λελυμένοι εἶμεν λε-λυ-μένος

2. λελυμένοι ἦτε λελυμένοι εἶτε λε-λυ-μένη

3. λελυμένοι ὦσι(ν) λελυμένοι εἶεν λε-λυ-μένον

В слитных глаголах последний гласный звук основы перед окончаниями удлиняется: ἐάω – εἴαμαι, θηράω – τεθήραμαι, νικάω – νενίκημαι, κοσμέω – κεκόσμημαι, δηλόω – δεδήλωμαι.

2. Перфектные формы глаголов с основами на согласные звуки.

Из-за отсутствия соединительных гласных последний согласный основы вступает во взаимодействие с начальными согласными звуками окончаний: μ (-μαι, -μην, -μεθα, μένος), σ (-σαι, -σο), τ (-ται, -το), θ (-(σ)θε, -(σ)θαι, -(σ)θω, -(σ)θων – сигма между согласными в индикативе, императиве и инфинитиве выпадает).

Выше (§§ 36, 37, 40, 116, 120) было сказано о взаимодействии взрывных звуков с сигмой в 3-м склонении, будущем времени и аористе.

Переднеязычные (δ, τ, θ) перед μ, τ и θ переходят в σ (σμ, στ, σθ). Губные (β, η, φ) уподобляются μ (μμ), оглушаются перед τ (πτ) и переходят в придыхательную степень перед θ (φθ).

Заднеязычные (γ, κ, χ) озвончаются перед μ (γμ), оглушаются перед τ (κτ), переходят в придыхательную степень перед θ (χθ). Таблицу взаимодействия согласных звуков см. в Грамматическом справочнике.

Образцы: πράττω (πραγ) делать,

γράφω (γραφ) писать,

ψεύδω (ψευδ) лгать.

Indicativus

Perfectum Plusquamperfectum Imperativus Infinitivus

S. 1. πέπραγμαι ἐπεπράγμην πεπρᾶχθαι

2. πέπραξαι ἐπέπραξο πέπραξο Participium

3. πέπρακται ἐπέπρακτο πεπράχθω πεπραγμένος

Pl. 1. πεπράγμεθα ἐπεπράγμεθα πεπραγμένη

2. πέπραχθε ἐπέπραχθε πέπραχθε πεπραγμένον

3. πεπραγμένοι πεπραγμένοι πεπράχθων

εἰσί(ν) ἦσαν Infinitivus

S. 1. γέγραμμαι ἐγεγράμμην γεγράφθαι

2. γέγραψαι ἐγέγραψο γέγραψο Participium

3. γέγραπται ἐγέγραπτο γεγράφθω γεγραμμένος

Pl. 1. γεγράμμεθα ἐγεγράμμεθα γεγραμμένη

2. γέγραφθε ἐγέγραφθε γέγραφθε γεγραμμένον

3. γεγραμμένοι γεγραμμένοι γεγράφθων

εἰσί(ν) ἦσαν

Infinitivus

S. 1. ἔψευσμαι ἐψεύσμην ἐψεῦσθαι

2. ἔψευσαι ἔψευσο ἔψευσο Participium

3. ἔψευσται ἔψευστο ἐψεύσθω ἐψευσμένος

Pl. 1. ἐψεύσμεθα ἐψεύσμεθα ἐψευσμένη

2. ἔψευσθε ἔψευσθε ἔψευσθε ἐψευσμένον

3. ἐψευσμένοι ἐψευσμένοι ἐψεύσθων

εἰσί(ν) ἦσαν

Так называемое будущее III образуется в активном залоге соединением перфектного причастия с формами будущего времени вспомогательного глагола εἰμί, в медиопассивном залоге – прибавлением футурального суффикса σ соединительных гласных и окончаний к основе перфекта:

Activum Medium-passivum

Indicativus λελυκώς, υῖα, ός ἔσομαι λε-λύ-σ-ο-μαι

Optativus λελυκώς, υῖα, ός ἐσοίμην λε-λυ-σ-οί-μην

Infinitivus λελυκώς, υῖα, ός ἔσεσθαι λε-λύ-σ-ε-σθαι

Participium λελυκώς, υῖα, ός ἐσόμενος λε-λυ-σ-ό-μενος

Futurum III обозначает будущее действие (состояние) как результат другого будущего действия: φράζε, καὶ πεπράξεται скажи, и будет исполнено.

Περὶ Παρθενῶνος

Ὁ Παρθένὼν ἐπὶ τῆς ἀκροπόλεως ὑπὸ τῶν Ἀθηναίων ἵδρυται. Τὸ δὲ τῆς Ἀθηνᾶς ἄγαλμα τὸ ἐν τῷ Παρθενῶνι ἔκ τε ἐλέφαντος καὶ χρυσοῦ ἐπεποίητο. Καὶ τῷ ἀγάλματι ἀντὶ τοῦ θώρακος ἡ κεφαλὴ Μεδούσης ἦν πεποιημένη. Ἡ δὲ θεὰ εἶχεν ἐν τῇ μὲν δεξιᾷ χειρὶ Νίκην, ἐν δὲ τῇ ἀριστερᾷ δόρυ.

Περὶ Διονυσίου τοῦ τυράννου

Μεγάλη ἦν ἡ Διονυσίου δύναμις∙ ἐκέκτητο γὰρ ναῦς μὲν πολλὰς, πεζῶν δὲ καὶ μεγάλην δύναμιν ἐμεμίσθωτο. Ἡ δὲ τῶν Συρακοσίων πόλις λιμέσιν ἐκεκόσμητο μεγίστοις καὶ τείχει ὑψηλοτάτῳ περιῳκοδόμητο. Ἡ δὲ σκευοθήκη ἐπεπλήρωτο ἀσπίδων καὶ μαχαιρῶν καὶ ἀκοντίων καὶ κνημίδων καὶ θωράκων. Αὐτοῦ δὲ τετελευτηκότος Διονύσιος ὁ δεύτερος τὴν ἀρχὴν διεδέξατο. Οὖτος ἀσφαλῆ ᾤετο τὴν ἀρχὴν κεκτῆσθαι∙ ἀλλ’ οὐ πολλῷ ὕστερον ἡ ἀρχὴ αὐτοῦ κατελέλυτο.

Περὶ τῶν νομισμάτων

Οἱ παλαιοὶ νομίσματα χρυσᾶ καὶ ἀργυρᾶ καὶ χαλκᾶ κεκόφασιν, ὦν πολλὰ ἔτι καὶ νῦν σέσωσται. Τῶν μὲν Περσῶν Δαρεῖος πρῶτος στατῆρας χρυσοῦς ἔκοψε, τοὺς δαρεικοὺς ὠνομασμένους. Τοῖς μὲν ὑπὸ Δαρείου κεκομμένοις στατῆρσιν ἐγγεγραμμένη ἦν τοξότου εἰκών, ἐν δὲ τοῖς Κροίσου ἐκέκοπτο ἡ τοῦ βασιλέως εἰκών, ἐπὶ τῆς κεφαλῆς στέφανον, τῇ μὲν ἑτέρᾳ χειρὶ τόξον, τῇ δ’ ἑτέρᾳ δόρυ ἔχοντος. Τῶν δ’ Ἑλλήνων Φείδων, ὃς τῶν Ἀργείων κατὰ τὴν εἰκοστὴν καὶ ὀγδοὴν ὀλυμπίαδα ἐτυράννευσε, νομίσματα κεκοφέναι λέγεται, ὕστερον δ’ οἱ Αἰγινῆται νομίσματα χρυσᾶ ἐκόψαντο. Οἱ δ’ Ἀθηναῖοι στατῆρας χρυσοῦς, εἴκοσι δραχμῶν ἀργυρῶν ἀξίους, ἐκεκόφεσαν∙ οἱ δ’ ὀβολοὶ ἐκ χαλκοῦ ἐκόπτοντο∙ μάλιστα δ’ ἐχρῶντο τετραδραχμοῖς ἀργυρίοις, ταῖς γλαυξὶν ὠνομασμέναις∙ ἐνεγέγραπτο γὰρ αὐτοῖς γλαυκὸς εἰκών.

1. Ἔστε, ἄνδρες, ἄξιοι τῆς ἐλευθερίας, ἦς κέκτησθε. 2. Τοῖς θεοῖς ὑπὸ τῶν Ἀθηναίων πολλοὶ νεῲ ἵδρυνται. 3. Ὡμολόγηται παρὰ πάντων ἐν τοῖς ποιηταῖς πλέον τὴν φύσιν ἢ τὴν τέχνην ἰσχύειν. 4. Οἱ Πέρσαι ἐπεπαίδευντο πρὸς λιμὸν καρτερεῖν. 5. Λέγουσι Ῥόδον τὴν νῆσον τὸ παλαιὸν κεκρύφθαι ὑπὸ τῆς θαλάττης. 6. Κατελέλειπτο ὑπὸ τῶν πολεμίων πολλὰ μὲν πρόβατα, πολλοὶ δὲ βόες, πολλαὶ δὲ ἅμαξαι πολλῶν ἀγαθῶν μεσταί. 7. Εὐριπίδης ἐν Μακεδονίᾳ τέθαπται. 8. Τοῦτο εἰς ὕδωρ γέγραπται. 9. Ἀντισθένης ὁ φιλόσοφος ἐπαινούμενός ποτε ὑπὸ πονηρῶν∙ «Φοβοῦμαι, – ἔφη, – μὴ κακόν τι ὑπ’ ἐμοῦ πεπραγμένον ᾖ». 10. Οἱ Ἕλληνες ἐβάδιζον εἰς μάχην τεταγμένοι ἐπὶ τεττάρων καὶ ἔφερον τὰς ἀσπίδας ἐκκεκαλυμμένας. 11. Οὐδὲν κακὸν ἐμοὶ (= ὑπ’ ἐμοῦ) διαπεπράξεται. 12. Πολὺ διαφέρει στράτευμα τεταγμένον ἀτάκτου. 13. Κῦρος λέγει πρὸς τοὺς στρατιώτας στασιάζοντας∙ «Εἴ τινα ἀλλήλοις μάχην συνάψετε, νομίζετε ἐν τῇδε τῇ ἡμέρᾳ ἐμέ τε κατακεκόψεσθαι καὶ ὑμᾶς οὐ πολὺ ἐμοῦ ὕστερον». 14. Οἱ ἐν Ἀσίᾳ ἐνοικοῦντες εἰθισμένοι εἰσὶ τὸν Περσῶν βασιλέα μέγαν προσαγορεύειν. 15. Λάκων τις ἐρωτώμενος, διὰ τί ἡ Σπάρτη οὐ τετείχισται∙ «Οἱ ἄνδρες, – ἔφη, – εἰσὶ Σπάρτης τείχη». 16. Βοηθὸς ἴσθι τοῖς καλῶς εἰργασμένοις. 17. Πάντα γεγράψεται ἐν τῇ μνήμῃ τοῦ λεώ, ὅσ’ οἱ ὑπερήφανοι ὑβρισταὶ τοὺς πένητας ἠδίκουν. 18. Πολιτεία εὖ κεκοσμήσεται, ἐὰν ἐπιστήμων ἄρχων αὐτὴν πολιτεύῃ.

Упражнения. Проспрягать в медиопассивном перфекте и плюсквамперфекте глаголы: παιδεύω, κόπτω, φυλάττω, πείθω, образовать от этих глаголов форму 1-го л. ед. ч. индикатива будущего III всех залогов.