А.Ч. Козаржевский

Источник

Занятие 21

§ 108. Слитные глаголы (verba contracto)

В так называемых слитных глаголах последние краткие гласные звуки основы α, ε, ο сливаются с соединительными гласными, суффиксами, личными окончаниями, ранее испытавшими слияние.

Поскольку ειν в инфинитиве не заключает в себе первоначального дифтонга, а является результатом слияния ε + εν, то в слитных глаголах йота в этой форме отсутствует.

В един. чис. активного оптатива помимо обычных окончаний бывают окончания οίην, οίης, οίη.

В словаре у слитных глаголов дается неслитная форма для выявления презенсной основы: νικάω побеждать, κοσμέω украшать, δηλόω обнаруживать.

§ 109. Слитные глаголы на -άω

Правила слияния: α + ε, η = α α + ο, ου, ω = ω

α + ει, ῃ = ᾳ α + οι = ῳ

Глаголы на άω обычно отыменные: νίκη победа, νικάω побеждать.

Спряжение слитного глагола на -άω

Activum

Indicativus Coniunctivus

Praesens Imperfectum

S. 1. νικῶ (άω) ἐνίκων (αον) νικῶ (άω)

2. νικᾷς (άεις) ἐνίκας (αες) νικᾷς (άης)

3. νικᾷ (άει) ἐνίκα (αε) νικᾷ (άη)

Pl. 1. νικῶμεν (άομεν) ἐνικῶμεν (άομεν) νικῶμεν (άωμεν)

2. νικᾶτε (άετε) ἐνικᾶτε (άετε) νικᾶτε (άητε)

3. νικῶσι(ν) (άονσι) ἐνίκων (αον) νικῶσι(ν) (άωνσι)

Optativus Imperativus Infinitivus

S. 1. νικῴην (αοίην), -ῷμι νικᾶν (άεν)

2. νικῴης (αοίης), -ῷς νίκα (αε)

3. νικῴη (αοίη), -ῷ νικάτω (αέτω) Participium

Pl. 1. νικῷμεν (άοιμεν) νικῶν (άων)

2. νικῷτε (άοιτε) νικᾶτε (άετε) νικῶσα (αοντϳα)

3. νικῷεν (άοιεν) νικώντων (αόντων) νικῶν (άον)

Medium-passivum

Indicativus Coniunctivus

Praesens Imperfectum

S. 1. νικῶμαι (άομαι) ἐνικώμην (αόμην) νικῶμαι (άωμαι)

2. νικᾷ (άῃ) ἐνικῶ (άου) νικᾷ (άη)

3. νικᾶται (άεται) ἐνικᾶτο (άετο) νικᾶται (άηται)

Pl. 1. νικώμεθα (αόμεθα) ἐνικώμεθα (άόμεθα) νικώμεθα (αώμεθα)

2. νικᾶσθε (άεσθε) ἐνικᾶσθε (άεσθε) νικᾶσθε (άησθε)

3. νικῶνται (άονται) ἐνικῶντο (άοντο) νικῶνται (άωνται)

Optativus Imperativus Infinitivus

S. 1. νικῴμην (αοίμην) νικᾶσθαι (άεσθαι)

2. νικῷο (άοιο) νικῶ (άεσο)

3. νικῷτο (άοιτο) νικάσθω (αέσθω) Participium

Pl. 1. νικῴμεθα (αοίμεθα) νικώμενος (αόμενος)

2. νικῷσθε (άοισθε) νικᾶσθε (άεσθε) νικωμένη (αομένη)

3. νικῷντο (άοιντο) νικάσθων (αέσθων) νικώμενον (αόμενον)

В глаголах ζάω жить, πεινάω голодать, διψάω жаждать, χράω прорицать, χράομαι пользоваться слияние происходит в η, а не в α, потому что исторически основа в этих глаголах оканчивалась на «эту»: ζῇς, ζῇ, ζῆναι.

§ 110. Функции частицы ἄν

Частица ἄν, во многом соответствующая русской частице бы, употребляется с разными наклонениями и отглагольными частями речи.

а) индикатив исторического времени с ἄν выражает противоположность действительности (casus irrealis): ἔλεγον ἄν я говорил бы (но я не говорю);

б) конъюнктив с ἄν выражает будущее действие (casus futuralis) или обобщение (casus iterativus): ὅστιςѵ ἂν λέγῃ всякий, кто будет говорить, кто бы ни говорил;

в) оптатив с ἄν выражает возможность (casus potentialis): λέγοιμι ἄν я мог бы сказать;

г) инфинитив или причастие с ἄν выражает возможность или противоположность действительности: λέγων ἄν тот, кто мог бы говорить, λέγειν ἄν με я мог бы говоритъ, я говорил бы.

Περὶ Νιόβης

Νιόβη, Διὸς ἐγγόνη, Ἀμφίονος τοῦ τῶν Θηβαίων βασιλέως γυνή, υἱοὺς μὲν ἑπτά, θυγατέρας δ’ ἴσας ἔχουσα, εἰς ὕβριν ἦκεν. Ὁρῶσα οὖν Θηβαίας, τὴν Λητὼ θυσίαις καὶ εὐχαῖς τιμώσας, ἠρώτα, τίνα θεῶν τιμῷεν. Ἐκεῖναι μὲν δὴ ἔλεγον∙ «Τὴν Λητώ τιμῶμεν καὶ τὼ παῖδε (dualis) Ἀπόλλωνα καὶ Ἄρτεμιν.» Ἡ δὲ Νιόβη ἐβόα∙ «Τὴν Λητώ μὴ τιμᾶτε, ὦ γυναῖκες καὶ παρθένοι Θηβαῖαι. Εἰ δὲ τολμῷτε τιμᾶν αὐτήν, τιμωρίαν ὑπομένοιτ’ ἄν∙ ἐγὼ γὰρ καὶ εὐγενείᾳ ἐκείνην νικῶ καὶ πολὺ πλείους ἔχω παῖδας.» Αἱ μὲν Θηβαῖαι, *ἀκούσασαι ταῦτα, οὐκ ἐτόλμων τῇ Λητοῖ θύειν. Ἡ δὲ Λητώ, *ἀκούσασα τὴν ὕβριν Νιόβης, κελεύει Ἀπόλλω καὶ Ἄρτεμιν πάντας τοὺς παῖδας Νιόβης κατατοξεύειν. Οἱ μὲν οὖν Νιόβης παῖδες ὑπ’ Ἀπόλλωνος καὶ Ἀρτέμιδος *ἐτελεύτησαν, αὐτὴ δὲ ἡ Νιόβη πέτρα γίγνεται, ἣ καὶ νῦν δακρύει.

*ἀκούσασαι, ἀκούσασα, ἐτελεύτησαν – формы аориста, прошедшее время совершенного вида (§ 120).

Ἀποφθέγματα

Διονυσίου κόλαξ τις βλέπων τὸν τύραννον μετά τινων φίλων γελῶντα (ἀπεῖχε δ’ ἀπ’ αὐτῶν τοσοῦτον, ὥστε μὴ ἀκούειν) καὶ αὐτὸς ἐγέλα. Ἐρωτῶντος δὲ τοῦ Διονυσίου, διὰ τί οὐκ ἀκούων τῶν λεγομένων γελᾷ, ἔλεγεν∙ «Ὑμῖν πιστεύω τὰ λεγόμενα γελοῖα εἶναι».

Διογένης, ὀδυρομένου τίνὸς ἐπεὶ ἐπὶ ξένης ἔμελλε τελευτᾶν, ἔλεγεν∙ «Τί ὀδύρῃ, ὦ μάταιε; πανταχόθεν γὰρ ἡ ὁδός ἐστιν ἡ αὐτὴ εἰς Ἅιδου».

Δημάρατος, ἀνθρώπου τινὸς πονιροῦ κόπτοντος αὐτὸν ἀκαίροις ἐρωτημασιν, καὶ τόδε πολλάκις ἐρωτῶντος τίς ἄριστος εἴη (§ 112) Σπαρτιατῶν, ἔλεγεν∙ «Ὅς σοι ἀνομοιότατος».

1. Οἱ Σπαρτιᾶται ἐτίμων μάλιστα τοὺς νικῶντας καὶ τοὺς ὑπὲρ τῆς πατρίδος ἐν μάχῃ τελευτῶντας. 2. Ὡς Ὅμηρος λέγει, Νέστωρ πάντων τῶν Ἀχαιῶν μάλιστα ὑπ’ Ἀγαμέμνονος διὰ τὴν γνώμην καὶ τὸ γῆρας ἐτιμᾶτο. 3. Εἴθε πάντες οἱ διδάσκαλοι ὑπὸ τῶν μαθητῶν κατ’ ἀξίαν τιμῷντο. 4. Πολλοὶ τὰ πρὸ τῶν ποδῶν οὐχ ὁρῶσιν. 5. Ὀ ἐλέφας τῷ μυκτῆρι χρῆται ὥσπερ χειρί. 6. Φίλους μὴ ταχὺ κτῶ. 7. Λέγουσι τοὺς Συβαρίτας πολυτελέσι χρῆσθαι τραπέζαις. 8. Οἱ πολέμιοι, δόρατα ἔχοντες παχέα καὶ μακρά, ὅσα ἀνὴρ ἂ φέροι μόλις, τούτοις ἐπειρῶντο ἀμύνεσθαι. 9. Ὁπόσα φάρμακα οὐκ ἰᾶται, σίδηρος ἰᾶται, ὁπόσα σίδηρος οὐκ ἰᾶται, πῦρ ἰᾶται∙ ὁπόσα πῦρ οὐκ ἰᾶται, ταῦτα χρὴ νομίζειν ἀνίατα (Ἱπποκράτης). 10. Τίς ἂν ᾤετο ταῦτα γίγνεσθαι; 11. Τίς οὐκ ἂν θαυμάζοι τὴν τῶν Σπαρτιατῶν ἀνδρείαν; 12. Ὡς ἂν βούληται, πάντα γίγνεται. 13. Ὅ τι ἂν πράττῃς, τούτων ὡς κάλλιστα καὶ προθυμότατα φρόντιζε. 14. Πῶς ἂν τις τολμῴη ἐρίζειν ὑμῖν; 15. Ὡς αἰσχρὸν εὖ ζῆν ἐν πονηροῖς ἤθεσιν. 16. Ῥᾷον ἐρωτᾶν ἢ ἀποκρίνεσδαι. 17. Μὴ ἐξαπατῶμεν ἡμᾶς αὐτούς.

Упражнения. Проспрягать во всех формах презенсной системы глагол τιμάω. Определить следующие формы (в скобках указано количество одинаковых форм с разными значениями): ἀγαπῶ (3), ἀγαπᾷ (4), ἀγαπώντων (2), ἀγαπῶσι (3), ἠγάπων, ἀγαπῶν, ἀγαπῴη.


Источник: Учебник древнегреческого языка: для нефилологических факультетов высших учебных заведений / А.Ч. Козаржевский. - Изд. 4-е. - Москва: Греко-латинский кабинет Ю.А. Шичалина, 2002. - 456 с.

Комментарии для сайта Cackle