А.Ч. Козаржевский

Источник

Занятие 16

§ 75. Числительные количественные (numeralia cardinalia)

1 α′ εἶς, μία, ἕν 21 κα′ εἶς καὶ εἴκοσι(ν)

2 β′ δύο 25 κε′ εἴκοσι(ν) καὶ πέντε,

3 γ′ τρεῖς, τρία πέντε καὶ εἴκοσι(ν)

4 δ′ τέτταρες, α 30 λ′ τριάκοντα

5 ε′ πέντε 40 μ′ τετταράκοντα

6 ς′ ἕξ 50 ν′ πεντήκοντα

7 ζ′ ἑπτά 60 ξ′ ἑξήκοντα

8 η′ ὀκτώ 70 ο′ ἑβδομήκοντα

9 θ′ ἐννέα 80 π′ ὀγδοήκοντα

10 ι′ δέκα 90 ϙ′ ἐννενήκοντα

100 ρ′ ἑκατόν

11 ια′ ἕνδεκα 200 σ′ διακόσιοι, αι, α

12 ιβ ′ δώδεκα 300 τ′ τριακόσιοι, αι, α

13 ιγ′ τρεῖς (ία) καὶ δέκα 400 υ′ τετρακόσιοι, αι, α

14 ιδ′ τέτταρες (α) καὶ δέκα 500 φ′ πεντακόσιοι, αι, α

15 ιε′ πέντε καὶ δέκα 600 χ′ ἑξακόσιοι, αι, α

16 ις′ ἑκκαίδεκα 700 ψ′ ἑπτακόσιοι, αι, α

17 ιζ′ ἑπτακαίδεκα 800 ω′ ὀκτακόσιοι, αι, α

18 ιη′ ὀκτωκαίδεκα 900 ϡ′ ἐνακόσιοι, αι, α

19 ιθ′ ἐννεακαίδεκα 1000 ˏα χίλιοι, αι, α

20 κ′ εἴκοσι(ν) 2000 ˏβ δισχίλιοι, αι, α

10000 ˏμ μύριοι, αι, α

Числа обозначают буквами. Знак 90 называется коппа, знак 900 – сампи; это – исчезнувшие из аттического алфавита буквы (ср. § 1). Строго говоря, число 6 обозначала не сигма, а так называемая стигма. При знаках чисел до 999 черточка находится справа наверху, в остальных случаях – слева внизу.

У числительных второго десятка возможно как раздельное, так и слитное написание. В числительных 4, 14, 40 бывает σσ вместо ττ.

Из единиц склоняются только 1, 2, 3, 4. Числительное 1 (основа ἑν) в муж. и сред. р. склоняется по III склонению, в жен. р. – по I; числительное 2 – по II склонению в двойственном числе; числительные 3 и 4 – по III склонению во множ. числе.

m. f. n. m. – f. n. m. – f. n.

N. εἶς μία ἕν δύο τρεῖς τρία τέτταρες τέτταρα

G. ἑνός μιᾶς ἑνός δυοῖν τριῶν τεττάρων

D. ἑνί μιᾷ ἑνί δυοῖν τρισί (ν) τέτταρσι(ν)

Acc. ἕνα μίαν ἕν δύο τρεῖς τρία τέτταρας τέτταρα

Сотни, начиная с 200, и тысячи склоняются как прилагательные І–II склонений. Очередность больших и меньших чисел в сложных количественных числительных бывает различной: πέντε καὶ ἑβδομήκοντα καὶ τετρακόσιοι и τετρακόσιοι (καὶ) ἑβδομήκοντα (καὶ) πέντε (475).

Сложные числительные, оканчивающиеся на 8 или 9, могут выражаться путем вычитания 2 или 1 из следующего десятка, причем употребляется причастие от глагола δέω не хватать, например, ὀκτ καὶ δέκα = δυοῖν δέοντες (-α) εἴκοσι(ν) (18).

§ 76. Отрицательные местоимения (pronomina negativa)

От числительного εἶς образуются отрицательные местоимения при помощи отрицательных частиц οὐ и μή и разделительного согласного δ: οὐδεῖς, οὐδεμία, οὐδέν и μηδεῖς, μηδεμία, μηδέν никто, ничто, никакой.

§ 77. Числительные порядковые (numeralia ordinalia)

1 πρῶτος, -η, -ον первый 10 δέκατος, -η, -ον

2 δεύτερος, – τέρα, -τερον 11 ἑνδέκατος, -η, -ον

3 τρίτος, -η, -ον 12 δωδέκατος, -η, -ον

4 τέταρτος, -η, -ον 13 τρίτος καὶ δέκατος, -η, -ον

5 πέμπτος, -η, -ον 20 εἰκοστός, -ή, -όν

6 ἕκτος, -η, -ον 21 πρῶτος καὶ εἰκοστός, -ή, -όν

7 ἕβδομος, -η, -ον 100 ἑκατοστός, -ή, -όν

8 ὄγδοος, -η, -ον 200 διακοσιοστός, -ή, -όν

9 ἔνατος, -η, -ον 1000 χιλιοστός, -ή, -όν

Порядковые числительные склоняются как прилагательные І–II склонений. Числительные от двадцатый до девяностый оканчиваются на κοστος (что соответствует κοσι, κοντα числительных количественных), порядковые сотни, начиная с двухсотый, оканчиваются на κοσιοστός.

В количественных числительных 70 и 80, в порядковых седьмой, восьмой, восьмидесятый, девяностый πτ и κτ озвончаются в βδ, γδ.

В сложных порядковых числительных каждое число склоняется, тогда как в русском языке в этом случае изменяется только последняя из составных частей, например, 1992-й год: ˏαϡ′ϙ′β′ – δεύτερον καὶ ἐνενηκοστὸν καὶ ἐνακοσιοστὸν καὶ χιλιοστόν (ἔτος).

§ 78. Числительные наречия

ἅπαξ однажды, один раз, δίς дважды, τρίς трижды; далее к основам количественных числительных прибавляется суффикс άκις, например, τετράκις четырежды, δεκάκις десять раз.

§ 79. Существительные и прилагательные с корнями числительных

Существительные женского рода с корнями числительных изменяются по III склонению: ἡ μονάς, -άδος единица, ἡ τριάς, -άδος тройка, ἡ τετράς, -άδος четверка, ἡ δεκάς, -άδος десятка, ἡ μυριάς, -άδος мириада (десять тысяч).

Есть слитные прилагательные І–II склонений с корнями числительных, например, διπλοῦς, -ῆ, -οῦν двойной, а также прилагательные на πλάσιος, например, διπλάσιος, -а, – ον в два раза больший.

§ 80. Обозначение пространства

Пространство, а также расстояние обозначает accusativus spatii (extentionis) – аккузатив промежутка (протяженности): ἐντεῦθεν Κῦρος ἐξελαύνει διὰ Φρυγίας σταθμὸν ἕνα παρασάγγας ὀκτώ оттуда Кир проходит по Фригии за один переход восемь парасангов.

§ 81. Genetivus pretii

Генетив может обозначать определенную или неопределенную цену при глаголах покупать, продавать, ценить и т. п., а также при прилагательных достойный, стоящий и т. п., например: Χαλδαῖοι μισθοῦ στρατεύονται халдеи ходят в поход за плату. Διδάσκει πέντε μνῶν он учит за пятъ мин.

§ 82. Genetivus quantitatis

Genetivus quantitatis обозначает предмет при различных выражениях количества, например: τριῶν μηνῶν μισθός плата зa три месяца.

§ 83. Dativus mensurae

Датив может обозначать меру того, чем один предмет превосходит другой или уступает ему. Особенно часто такой падеж употребляется при прилагательных и наречиях в сравнительной степени, например: ἐνιαυτῷ πρεσβυτέρας годом старше; οὐ πολλῷ ὕστερον немногим позже.

Περὶ τοῦ τῶν παλαιῶν ἔτους

Ὡς Ἡρόδοτος ἐν τῷ δευτέρῳ τῶν ἱστοριῶν λέγει, οἱ μὲν Αἰγύπτιοι πρῶτοι τῶν ἀνθρώπων εἶχον ἔτος δώδεκα μηνῶν καὶ μῆνας τριάκοντα ἡμερῶν, ἀνὰ πᾶν τὸ ἔτος πέντε ἡμέρας ἐπάγοντες∙ ὠνόμαζον δὲ τοὺς μῆνας ἀπὸ τῶν δώδεκα θεῶν. Τοῖς δὲ Ἀθηναίοις Σόλων, ὁ νομοθέτης, διέταττε τὸ ἔτος εἰς δώδεκα μῆνας καὶ τριακοσίας πεντήκοντα τέτταρας ἡμέρας, ἀνὰ τρίτον ἔτος ἕνα μῆνα τριάκοντα ἡμερῶν ἐπάγων. Οἱ μὲν παλαιοὶ Ῥωμαῖοι ἔτος δέκα μηνῶν εἶχον∙ Νουμὰς δὲ, ὁ δεύτερος βασιλεύς, τὸ ἔτος εἰς δώδεκα μῆνας καὶ τριακοσίας πεντήκοντα τέτταρας ἡμέρας διέταττε, ἀνὰ δεύτερον ἔτος ἕνα μῆνα ἐπάγων.

Περὶ τῆς Ἀλεξάνδρου καὶ Δαρείου δυνάμεως

Ἐν τῷ Ἀλεξάνδρου, τοῦ Φιλίππου, στρατεύματι ἦσαν, ὡς Ἀῤῥιανὸς λέγει, οὐ πολλῷ πλείους τρισμυρίων ὁπλιτῶν καὶ γυμνητῶν καὶ τοξοτῶν, ἱππεῖς δ’ εἰς πεντακισχιλίους. Ἐν δὲ τῇ ἐν Γρανίκῳ ποταμῷ μάχῃ Περσῶν ἱππεῖς μὲν ἦσαν εἰς δισμυρίους ξένοι δὲ καὶ πεζοὶ οὐ πολλῷ μείονες. Ἐν δὲ τῇ ἐν Ἰσσῷ μάχῃ ὁ Ἀῤῥιανὸς λέγει πᾶσαν τὴν Δαρείου στρατιὰν μάλιστα εἰς ἑξήκοντα μυριάδας εἶναι. Ἐν δὲ τῇ ἐν Ἀρβήλοις μάχῃ εἰς τετρακισμυρίους ἱππέας καὶ διακόσια ἅρματα δρεπανηφόρα καὶ πολλὰς μυριάδας πεζῶν βαρβάρων τε καὶ Ἑλληνικῶν μισθοφόρων εἶναι λέγουσιν. Πᾶσα δὲ ἡ Ἀλεξάνδρου στρατιὰ εἶχεν εἰς ἑπτακισχιλίους ἱππέας, πεζοὺς δὲ εἰς τέτταρας μυριάδας.

1. Δύο ἦσαν οἱ Διόσκουροι, τρεῖς δὲ αἱ Χάριτες, τρεῖς καὶ αἱ Μοῖραι, ἐννέα δὲ αἱ Μοῦσαι, δώδεκα δὲ οἱ μεγάλοι θεοί. 2. Ἡ δραχμὴ ἦν ἕξ ὀβολῶν, ἡ δὲ μνᾶ ἑκατὸν δραχμῶν, τὸ δὲ τάλαντον ἑξήκοντα μνῶν. 3. Ὀλυμπίὰς ἦν χρόνος τεττάρων ἐτῶν ἢ πεντήκοντα μηνῶν Ἑλληνικῶν. 4. Ἡ Εὔβοια μῆκος ἔχει σταδίων χιλίων καὶ διακοσίων. 5. Ἀπέχει ἡ Πλάταια τῶν Θηβῶν σταδίους ἑβδομήκοντα. 6. Ἀριστοτέλης λέγει φίλους εἶναι μίαν ψυχὴν ἐν δυοῖν σώμασιν. 7. Μία χελιδὼν ἔαρ οὐ φέρει. 8. Πρωταγόρας λέγει μηδὲν εἶναι μήτε τέχνην ἄνευ μελέτης, μήτε μελέτην ανευ τέχνης. 9. Μηδὲν ἄγαν. 10. Κλέαρχος ὁ Λακεδαιμόνιος, φυγὰς ὤν, μυρίους δαρεικοὺς παρὰ Κύρου λαμβάνει. 11. Δεκάτῳ ἔτει τοῦ πολέμου οἱ Ἕλληνες λαμβάνουσι καὶ ἀνακαίουσι τὴν Τροίαν. 12. Τὰ δένδρα ἐνίοτε δὶς τοῦ ἔτους θάλλει. 13. Δὶς πέντε ἐστὶ δέκα. 14. Ξενοφῶν ἵππον πιπράσκει πεντήκοντα δαρεικῶν. 15. Σωκράτης οὐδένα πώποτε μισθὸν τῆς συνουσίας ἐπράττετο. 16. Ἡ τοῦ Κύρου στρατιὰ εἶχεν εἰς δώδεκα μὲν ἱππέων μυριάδας, εἰς δισχίλια ἅρματα δρεπανηφόρα, πεζῶν δὲ εἰς μυριάδας ἑξήκοντα. 17. Ἐξ οὐδενὸς γίγνεται οὐδέν.

Упражнения. Прочесть по-гречески числительные: 28, 46, 365, 2709, 56-й, 273-й.


Источник: Учебник древнегреческого языка: для нефилологических факультетов высших учебных заведений / А.Ч. Козаржевский. - Изд. 4-е. - Москва: Греко-латинский кабинет Ю.А. Шичалина, 2002. - 456 с.

Комментарии для сайта Cackle