А.Ч. Козаржевский

Источник

Занятие 5

§ 23. I слитное склонение существительных

В некоторых словах I склонения гласный основы сливается с предшествующим ему гласным звуком, поэтому на конечном долгом слоге всегда бывает облеченное ударение.

Правила слияния такие:

α + α = α α +ω = ω α + αι = αι

ε + α = η ε + ᾳ = ῃ ε + ω = ω ε + αι = αι ε + ου = ου

Образцы: ἡ μνᾶ (μνάα) мина (монета и мера веса), ἡ γῆ (γέα) земля, ὁ Ἑρμῆς (Ἑρμέας) Гермес, статуя Гермеса.

S. N. μνᾶ γῆ Ἑρμῆς Pl. N. μναῖ Ἑρμαῖ

G. μνᾶς γῆς Ἑρμοῦ G. μνῶν Ἑρμῶν

D. μνᾷ γῇ Ἑρμῇ D. μναῖς Ἑρμαῖς

Acc. μνᾶν γῆν Ἑρμῆν Acc. μνᾶς Ἑρμᾶς

V. μνᾶ γῆ Ἑρμῆ V. μναῖ Ἑρμαῖ

§ 24. II слитное склонение существительных

Слияние гласных происходит и в некоторых словах II склонения.

Правила слияния следующие:

ε + α = α ε + о = ου ε + οι = οι ε + ου = ου ε + ω = ω

о + α = α(η) о + о = ου о + οι = οι о + ου = ου о + ω = ω

Образцы: ὁ νοῦς (νόος) ум, τὸ ὀστοῦν (ὀστέον) кость

S. N. νοῦς ὀστοῦν Pl. N. νοῖ ὀστᾶ

G. νοῦς ὀστοῦ G. νῶν ὀστῶν

D. νῳ ὀστῷ D. νοῖς ὀστοῖς

Acc. νοῦν ὀστοῦν Acc. νοῦς ὀστᾶ

V. νοῦς ὀστοῦν V. νοῖ ὀστᾶ

§ 25. I–II слитные склонения прилагательных

В слитных прилагательных женского рода ε с α сливается в α или в η в зависимости от того, после какого звука окажется после слияния гласный последнего слога.

ἀργυροῦς, -ᾶ, -οῦν (ἀργύρεος, -έα, -εον) серебряный

χρυσοῦς, -ῆ, -οῦν (χρύσεος, -έα, -εον) золотой

ὰπλοῦς, -ῆ, -οῦν (ἀπλόος, -όα, -όоν) простой

εὔνους, -ουν (εὔνοος, -οον) благосклонный

S. N. ἀργυροῦς, -ᾶ, -οῦν Pl. N. ἀργυροῖ, -αῖ, -ᾶ

G. ἀργυροῦ, -ᾶς, -ο G. ἀργυρῶν, -ῶν, -ῶν

D. ἀργυροῷ, -ᾷ, -ῷ D. ἀργυροῖς, -αῖς, -οῖς

Acc. ἀργυροῦν, -ᾶν, -οῦν Acc. ἀργυροῦς, -ᾶς, -ᾶ

S. N. χρυσοῦς, -ῆ, -οῦν Pl. N. χρυσοῖ, -αῖ, -ᾶ

G. χρυσοῦ, -ῆς, -οῦ G. χρυσῶν, -ῶν, -ῶν

D. χρυσῷ, -ῇ, -ῷ D. χρυσοῖς, -αῖς, -οῖς

Acc. χρυσοῦν, -ῆν, -οῦν Acc. χρυσοῦς, -ᾶς, -ᾶ

S. N. ἁπλοῦς, -ῆ, -οῦν εὔνους, -ουν Pl. N. ἁπλοῖ, -αῖ, -ᾶ εὖνοι, εὔνοα

G. ἁπλοῦ, -ῆς, -οῦ εὔνου G. ἁπλῶν, -ῶν, -ῶν εὔνων

D. ἁπλῷ, -ῇ, -ῷ εὔνῷ D. ἁπλοῖς, -αῖς, -οῖς εὔνοις

Acc. ἁπλοῦν, -ῆν, -οῦν εὔνουν, -ουν Acc. ἁπλοῦς, -ᾶς, -ᾶ εὔνους, -οα

V. = N.

§ 26. Аттическое склонение

В аттическом диалекте некоторые существительные и прилагательные II склонения оканчиваются в nom. sing. мужского и женского рода на ως, а среднего на ων. Омега удерживается во всех падежах, кроме nom. и асc. рl. среднего рода (где окончание α), поглощая соседние гласные звуки и оставаясь сама краткой. Йота в аттическом склонении бывает всегда подписной.

Образцы: ὁ νεώς храм, ἴλεως, ἴλεων милостивый.

S. N.V. νεώς ἴλεως, ἴλεων Pl. N.V. νεᾡ ἴλεῳ, ἴλεα

G. νεώ ἴλεω G. νεών ἴλεων

D. νεᾡ ἴλεᾡ D. νεᾡς ἴλεῳς

Acc. νεών ἴλεων Acc. νεώς ἴλεως, ἴλεα

Такого же типа слова ὁ λεώς народ, ὁ λαγώς заяц, ὁ ταώς павлин, Μενέλεως Менелай, ἡ ἕως заря (форма Асc. sg. ἕω – по III скл.), πλέως, πλέα, κλεών полный.

§ 27. Прилагательные I–II склонений с формами III склонения

У двух прилагательных І–ІІ склонений формы nom. и асc. sing. мужского и среднего рода образуются по III склонению с выпадением слога λο: μέγας, μεγάλη, μέγα большой, πολύς, πολλή, πολύ многий.

S. N. μέγας μεγάλη μέγα πολύς πολλή πολύ

G. μεγάλου μεγάλης μεγάλου πολλοῦ πολλῆς πολλοῦ

D. μεγάλῳ μεγάλῃ μεγάλῳ πολλῷ πολλῇ πολλῷ

Acc. μέγαν μεγάλην μέγα πολύν πολλήν πολύ

V. μεγάλε = N. = N. = N.

Pl. N. μεγάλοι μεγάλαι μεγάλα πολλοί πολλαί πολλά

G. μεγάλων πολλῶν

D. μεγάλοις μεγάλαις μεγάλοις πολλοῖς πολλαῖς πολλοῖς

Acc. μεγάλους μεγάλας μεγάλα πολλούς πολλάς πολλά

οἱ πολλοί большинство

Περὶ τῆς τῶν Σπαρτιατῶν πολιτείας

Οἱ παλαιοὶ Λυκοῦργον εὐεργέτην τῶν Σπαρτιατῶν λέγουσιν∙ τῆς γὰρ Σπάρτης νομοθέτης ἦν. Οἱ δὲ Λυκούργου νόμοι ἁπλοῖ ἦσαν∙ ἐπαίδευον γὰρ τοὺς πολίτας πρὸς ἁπλοῦς τρόπους, πρὸς σωφροσύνην καὶ πειθαρχίαν καὶ ἀνδρείαν καὶ τὰς ἄλλας ἀρετάς. Ἁπλῆ ἦν ἡ τῶν νεανιῶν παιδεία, ἁπλᾶ τὰ κοινὰ τῶν πολιτῶν δεῖπνα, ἁπλαῖ αἱ τῆς ἀνδρείας τιμαί. Ἑλαίας γὰρ στέφανος τῆς νίκης τιμὴ καὶ τοῦ στρατηγοῦ κόσμος ἦν.

Περὶ νεών

Ἡ Ἀθηνᾶ εἶχε λαμπρὸν νεὼν ἐν Ἀθἠναις καὶ ἐν Σπάρτῃ. Ὁ ἐν Ἀθἠναις νεὼς ἐν τῇ ἄκρᾳ ἦν, ἐν δὲ τῷ νεῲ ἦν τὸ τῆς θεᾶς εἴδωλου. Φειδίου λαμπρὸν ἔργον∙ τοῦ δ’ εἰδώλου κόσμος ἦν χρυσοῦς∙ εἶχε δὲ ποικίλον πέπλον, δῶρον τῶν Ἀθηναίων παρθένων. Τὴν δ’ ἐν τῇ Σπάρτῃ Ἀθήνᾶν ἔλεγον οἱ Λακεδαιμόνιοι Χαλκίοικον∙ εἶχε γὰρ ὁ νεὼς χαλκοῦν κόσμον. Παυσανίας δὲ, ὁ προδότης, ἔφυγεν (бежал) εἰς τὸν τῆς θεᾶς νεών. Ἥρα δὲ εἶχε νεὼν ἐν ταῖς Πλαταιαῖς καὶ ἐν Σάμῳ τῇ νήσῳ. Ἔτρεφον δ’ ἐν τῷ νεῲ Ἥρας ταὼς ἱεροὺς καὶ τῆς Σάμου σημεῖον ἦν ταώς.

1. Oἱ Πέρσαι ἔθυον τῷ ἡλίῳ καὶ τῇ γῇ καὶ τῇ σελήνῃ. 2. Οἱ ποιηταὶ Ἑρμῆν τῆς λύρας εὑρετὴν λέγουσιν. 3.Ὁ περίπλους Σικελίας τῆς νήσου μακρὸς καὶ χαλεπός ἐστιν. 4. Tà τῶν νεκρῶν ὀστᾶ ἐν τοῖς ἄντροις εὑρίσκομεν. 5. Τἀ τῶν παλαιῶν ὅπλα χαλκᾶ καὶ σιδηρᾶ ἦν. 6. Ἁπλοῦς ὁ μῦθος τῆς ἀληθείας ἐστὶν ἀεί. 7. Ἐν τοῖς κινδύνοις δημόσιαι εὐχαὶ καὶ ἱερείων σφαγαὶ ἐν τοῖς νεῲς ἦσαν. 8. Ὁ ἥλιος τὴν ἕω ἄγγελον ἔχει. 9. Μὴ ἐν πολλοῖς ὀλίγα λέγε, ἀλλ’ ἐν ὀλίγοις πολλά. 10. Ἀλέξανδρον Μέγαν οἱ παλαιοὶ ὠνόμαζον διὰ τὰς αὐτοῦ ἐν Ἀσίᾳ νίκας. 11. Ἐν τῇ τῶν Ἀθηνῶν άγορᾷ πολλοὶ Ἑρμαῖ ἦσαν. 12. Οἱ Σπαρτιᾶται ἐν τῷ πολέμῳ Τυρταίου ἐμβατήρια ᾖδον. 13. Ἄνθρωπος τῶν ἄλλων ζώων διαφέρει τῷ νῷ καὶ τῇ φωνῇ. 14. Πολυμαθία νοῦν οὐ διδάσκει. 15. Τὴν ἀρχὴν ὁρίζει τῷ Κύρῷ πρὸς ἕω μὲν ἡ Ἐρυθρὰ θάλαττα, πρὸς ἄρκτον δὲ ὁ Εὔξεινος πόντος.

Упражнения. Просклонять: ὁ ἁπλοῦς νόμος, ἡ ὰργυρᾶ ζώνη, τὸ μέγα ἄστρον, ὁ ἰσχυρὸς λεώς.


Источник: Учебник древнегреческого языка: для нефилологических факультетов высших учебных заведений / А.Ч. Козаржевский. - Изд. 4-е. - Москва: Греко-латинский кабинет Ю.А. Шичалина, 2002. - 456 с.

Комментарии для сайта Cackle